Trong nhà có người mắc rối loạn Tâm thần - Nên làm gì?

Rối loạn tâm thần hoặc bệnh tâm thần rất phổ biến trong cộng đồng. Trầm cảm chiếm tới 6% dân số, các rối loạn lo âu hơn 10%, tâm thần phân liệt 1%, rối loạn cảm xúc lưỡng cực chiếm 1%, nghiện rượu, ma túy, game online đang gia tăng mạnh mẽ về số lượng...

Mỗi bệnh tâm thần sẽ có những triệu chứng khác nhau, có thể âm thầm (buồn rầu, mệt mỏi, mất ngủ) nhưng cũng có thể biểu hiện mạnh mẽ hơn (hoang tưởng, ảo thanh, kích động...). Dù triệu chứng như thế nào thì đôi khi sẽ khiến người nhà khó xử và không biến làm gì trong tình huống đó. 

Đặc biệt, nếu lên cơn kích động sẽ rất nguy hiểm đối với những người xung quanh. Về dấu hiệu nhận biết người mắc bệnh tâm thần, bác sĩ Nguyễn Văn Hùng, Trưởng khoa Tâm thần kinh - Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bạc Liêu, cho biết: Người bệnh tâm thần rất thường gặp ở nhiều nơi công cộng hay ở những khu vực đông dân cư. Mỗi người sẽ có biểu hiện khác nhau:

• Khóc, cười, nói vô cớ
• Bỗng dưng buồn rầu, bi quan, mất tự tin
• Cảm thấy bất lực trước công việc hàng ngày
• Mất ngủ hoặc rối loạn giấc ngủ
• Đau mỏi cơ thể nhưng khám cho kết quả bình thường
• Lo âu
• Hốt hoảng khi ra ngoài một mình
• Nghe thấy tiếng người nói trong đầu và cảm thấy mình bị chửi mắng, nói xấu
• Thấy hình ảnh không giống với thực tại hoặc những hình ảnh mà người khác không thấy
• Cho rằng có người đang làm hại mình, theo dõi điều khiển mình
• Ngại tiếp xúc với mọi người
• Không chú ý vệ sinh cá nhân, bỏ ăn, đập phá đồ đạc
• Vô cớ tấn công người khác
• Có ý định và hành vi tự sát mà không phải do bế tắc trong cuộc sống…

Sau đây là bài phỏng vấn của Phóng viên với Bác sĩ Nguyễn Văn Hùng - Trưởng khoa Tâm thần kinh - Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bạc Liêu. 

Vì sao lại điều trị bệnh nhân tâm thần tại cộng đồng, trong khi tiềm ẩn nhiều nguy cơ?

Bệnh tâm thần có thể điều trị được là những bệnh rối loạn tâm thần do rượu, do ma túy, các rối nhiễu liên quan đến stress hay sang chấn tâm lý. Còn đối với bệnh tâm thần phân liệt phải chữa tích cực, thường xuyên và kết hợp nhiều phương pháp như sử dụng thuốc, liệu pháp tâm lý và lao động, tái thích ứng xã hội (lao động tại các trung tâm) một cách kiên trì.

Muốn vậy, phải phối hợp nhiều liệu pháp điều trị, phối hợp nhiều tổ chức trong xã hội với gia đình và đặc biệt là sự hợp tác của người bệnh trong suốt quá trình điều trị.

Khi trong nhà có người thân mắc bệnh tâm thần, mọi thành viên khác đều phải chịu sức ép về tâm lý ở một mức độ nào đó, buộc họ phải nghiêm túc đối mặt để vượt qua thách thức.

Phải bình tĩnh, biết chấp nhận người bệnh, để họ cảm thấy mình là một thành viên của gia đình. Gia đình không cố tranh luận với người bệnh, hay kỳ thị, phân biệt, mà phải dành cho họ sự quan tâm về tình cảm, sự yêu thương, chăm sóc, giúp họ có cảm giác an toàn, dễ hòa nhập hơn với mọi người xung quanh.

Bệnh tâm thần có thể điều trị khỏi hoàn toàn không?

Bệnh tâm thần có thể điều trị được là những bệnh rối loạn tâm thần do rượu, do ma túy. Còn đối với bệnh tâm thần phân liệt phải chữa tích cực, thường xuyên và kết hợp nhiều phương pháp như sử dụng thuốc, chia sẻ tâm lý và lao động, tái thích ứng xã hội (lao động tại các trung tâm) một cách kiên trì.

Chủ yếu là sử dụng thuốc an thần, chống loạn thần. Ngoài ra còn nhiều loại thuốc khác tùy vào sự diễn biến của từng bệnh mà bác sĩ chuyên khoa Tâm thần chỉ định cho bệnh nhân. Thuốc có tác dụng dập tắt nhanh chóng các cơn kích động dữ dội, cơn phá phách.

Khi ổn định cần tiếp tục điều trị củng cố và kết hợp các liệu pháp khác như can thiệp về tâm lý, gần gũi, chia sẻ với người bệnh. Đặc biệt, người mắc bệnh tâm thần căn nguyên do tâm lý thì nhất định phải dùng liệu pháp tâm lý mới có kết quả tốt. Bên cạnh đó, phải cho người bệnh lao động để khôi phục các hoạt động tâm thần, nếu không sẽ dễ bị tự kỷ và đi đến trạng thái tâm thần sa sút.

Việc chăm sóc, điều trị người bệnh tâm thần tại cộng đồng nên thực hiện như thế nào?

Bệnh nhân phải được uống thuốc hàng ngày để ổn định bệnh, gia đình phải chăm sóc toàn diện, đặc biệt là chăm sóc về tâm lý để phục hồi chức năng tâm lý xã hội.

Thái độ gia đình chính là những can thiệp tâm lý sớm nhất và tốt nhất cho người bệnh. Muốn vậy, gia đình phải hiểu biết về bệnh tâm thần, cảm thông chia sẻ những mặc cảm của người bệnh, giúp người bệnh thích ứng được với cuộc sống xã hội.

Bằng cách tạo điều kiện để người bệnh tham gia lao động tập thể, học nghề, sinh hoạt giải trí thích hợp hoặc tối thiểu là lao động phục vụ sinh hoạt hàng ngày như nấu ăn, dọn dẹp vệ sinh, chơi thể thao... Có sự khen thưởng, động viên kịp thời nếu người bệnh làm được việc tốt hoặc cư xử theo ý muốn của gia đình để họ thấy được sự yêu mến của gia đình dành cho mình, từ đó mới tích cực hành động theo sự hướng dẫn của gia đình.

Cần làm gì khi người bệnh có hành vi nguy hiểm?

Bệnh tâm thần dễ tái phát nếu dùng thuốc an thần không đều, nhất là trường hợp bệnh nhân không dùng thuốc hoặc bỏ thuốc. Đây là vấn đề rất nguy hiểm. Mặt khác, yếu tố giúp đỡ, động viên, tâm lý cho người bệnh là một trong những vấn đề quan trọng giúp bệnh nhân giảm căng thẳng dẫn đến phục hồi yếu tố tâm lý.

Nếu thấy họ đột nhiên thu mình lại, trầm lặng, không thích giao tiếp; hoặc họ hiếu động và nói nhiều bất thường; hay có biểu hiện sợ hãi, dễ kích động đập phá đồ hoặc dùng hung khí tấn công mọi người xung quanh, trước tiên để an toàn thì không nên đến gần.

Khi người nhà phát hiện họ có những hành vi nguy hiểm thì những vật dụng sắc nhọn, cháy nổ gây thương tích phải đem giấu không cho người bệnh biết, đồng thời thông báo cho mọi người xung quanh để họ tránh xa, đề phòng người bệnh tấn công.

Tiếp theo là báo chính quyền địa phương hay bệnh viện nơi gần nhất. Nếu họ có ý định gây thương tích cho bản thân hoặc tấn công, dọa nạt những người xung quanh, cần cố định họ lại và chuyển đến ngay bệnh viện.