Các bài tập phục hồi chức năng cho bệnh nhân sau tai biến mạch máu não

Sau tai biến mạch máu não, việc phục hồi chức năng là một phần quan trọng trong quá trình điều trị của bệnh nhân. Các bài tập phục hồi chức năng giúp bệnh nhân nhanh chóng khôi phục sức khỏe và tái lập lại các kỹ năng hàng ngày.

Bài tập phục hồi chức năng cho bệnh nhân sau tai biến giai đoạn đầu

Trong giai đoạn này, cơ thể người bệnh chưa tự cử động lại được nên các bài tập phục hồi chức năng cần có sự hướng dẫn và hỗ trợ của các bác sĩ, chuyên gia y tế. 

Tập tư thế nằm

Với tư thế nằm ngửa, cần chú ý:

• Kê gối mềm ở vai và hông bên liệt
• Khớp gối gập nhẹ, cổ chân được kê vuông góc với cẳng chân nhằm tránh biến dạng gập bàn chân về phía lòng bàn chân

Với tư thế nằm nghiêng bên liệt, cần:

• Vai bên liệt gập, cánh tay duỗi vuông góc với thân, chân liệt duỗi thẳng
• Chặn gối mềm dọc sau lưng bệnh nhân
• Tay lành để trên thân hoặc gối đỡ phía lưng, chân lành gập vuông góc, kê gối nâng chân

Với tư thế nằm nghiêng bên lành:

• Gập vai, cánh tay bên lành thả lỏng tự nhiên, chân lành duỗi tự nhiên
• Tay liệt được đỡ bởi gối giúp vuông góc với thân
• Chân liệt có gối đỡ, đặt ở tư thế gập háng và gối
• Chặn gối mềm sau lưng bệnh nhân

Chú ý, bệnh nhân cần nằm đúng tư thế để giảm bớt sự co cứng và đề phòng khớp biến dạng. Đồng thời, lăn trở mình để tránh ê mỏi.

Tập sinh hoạt hàng ngày cho người bệnh

Những người hỗ trợ y tế hoặc gia đình bệnh nhân cần hỗ trợ giúp người bệnh thực hiện các hoạt động chăm sóc bản thân như: ăn uống, vệ sinh, tằm rửa, thay quần áo,... Đặc biệt, cần biết cách hỗ trợ người bệnh di chuyển từ giường sang xe lăn và ngược lại.

Thực hiện theo các hướng dẫn sau đây để tập sinh hoạt hằng ngày cho người bệnh:

• Cởi quần áo: Thực hiện theo thứ tự cởi bên lành trước, bên liệt sau
• Mặc quần áo: Ngược lại, thực hiện theo thứ tự mặc quần áo bên liệt trước, bên lành sau
• Cài khuy áo, buộc dây giày, dép: Nên thay các khuy áo, dây buộc giày, dép bằng băng dán, móc gài để thao tác được nhanh hơn. 
• Di chuyển bệnh nhân từ giường sang xe lăn và ngược lại:
• Di chuyển người bị liệt ngồi ở mép giường, xe lăn để sát bên liệt
• Dìu bệnh nhân đứng dựa sát vào người hỗ trợ
• Dìu bệnh nhân xoay người và hạ xuống xe lăn

Tập đứng dậy

Với trường hợp bệnh nhân có thể tự đứng dậy được bằng nạng, cần thực hiện theo hướng dẫn sau:

• Trước tiên, cần hỗ trợ bệnh nhân tập đứng vững trên thanh song song
• Trước khi bắt đầu đứng dậy, bệnh nhân ngồi ở tư thể đặt hai chân đều nhau
• Sau đó, vịn vào nạng và tập đứng với lực cân đều ở hai chân

Với trường hợp bệnh nhân không tự đứng dậy được, người thân hoặc người hỗ trợ về y tế cần có các động tác hỗ trợ:

• Người bệnh vòng tay, bám lên cổ người thân hoặc người hỗ trợ
• Tay người thân hoặc người hỗ trợ đặt ngang thắt lưng người bệnh
• Hai gối tỳ vào hai gối của người bệnh để giữ gối bệnh nhân duỗi và đứng dậy
• Giữ thắt lưng từ phía sau để người bệnh tập đi

Cần lưu ý rằng, khi tập đứng dậy từ tư thế ngồi, người bệnh có xu hướng đứng lên bằng chân lành, chân liệt đưa ra phía trước. Do đó, cần sửa cho người bệnh sao cho khi đứng dậy người bệnh dồn trọng lượng đều vào cả hai chân.

Tập đứng thăng bằng

Các bài tập tập đứng thăng bằng cho người bệnh sau tai biến:

• Người bệnh đứng thẳng, dang ngang hai tay
• Cúi gập người sang hai bên, lặp lại 10 lần với mỗi bên
• Thường xuyên tập đi trong thanh song song

Tập các động tác hỗ trợ 

Bài tập mà người bệnh nên thường xuyên tập luyện là bài tập nâng hông và bài tập đưa hai tay lên đầu:

• Nâng hông: Người bệnh tự thực hiện nâng hông, đếm từ 1 đến 20 rồi hạ xuống, thực hiện 10 lần
• Đưa hai tay lên phí đầu: Tay lành đan lấy hoặc giữ lấy tay bị liệt. Tiếp theo, nâng cả hai tay đến ngang tai sau đó hạ tay về vị trí cũ. Thực hiện như vậy 10 lần

Bài tập phục hồi chức năng cho bệnh nhân sau tai biến giai đoạn sau

Giai đoạn sau là giai đoạn mà người bệnh bất đầu cử động trở lại được, do đó, cần tập thêm các bài phục hồi cơ để tăng lực trương cơ. Các bài tập này bao gồm:

Bài tập ức chế lực cơ tay:

• Người bệnh ngồi
• Tay duỗi thẳng
• Bàn tay và ngón tay mở xòe đặt trên mặt giường
• Chống tay sát thân và cố gắng nâng người
• Thực hiện 10 lần

Bài tập gấp háng:

• Người bệnh ngồi thẳng, khớp gối vuông góc
• Tay của người nhà hoặc người hỗ trợ nắm lấy gối bên liệt của người bệnh và nhấc lên

Tập duỗi gối giúp đứng vững:

• Người bệnh ngồi sâu vào ghế, cẳng chân duỗi thẳng, gối duỗi
• Một tay của người nhà hoặc người hỗ trợ tỳ vào cổ chân chống lại cử động của người bệnh

Tập các cơ ở tay (vai, khuỷu tay và bàn tay):

• Giơ hai tay lên quá đầu rồi hạ xuống, thực hiện như vậy 20 lần
• Nếu người bệnh vẫn chưa làm được ở tư thế ngồi hoặc đứng, cơ thể thực hiện bài tập này ở tư thế nằm ngửa. Hai tay cầm gậy vào gần và ra xa khỏi người, lặp lại như vậy 20 lần

Tập vai bên liệt

• Để người bệnh nằm ngửa
• Một tay giữ vai bên liệt
• Tay kia cầm cẳng tay đưa lên phía đầu, đưa lên càng cao càng tốt, khi nào người bệnh đau thì dừng lại
• Giữ 30 giây rồi đưa tay trở về vị trí ban đầu

Tập kéo giãn cổ tay bên liệt

• Người bệnh nằm ngửa, cánh tay gập lên phía vai 90 độ
• Một tay người nhà duỗi cho khuỷu tay người bệnh thẳng ra
• Tay kia duỗi cổ tay hết tầm, sau đó duỗi các ngón tay

Tập kéo giãn cổ chân

• Người bệnh nằm ngửa, duỗi chân
• Một tay người nhà giữ cẳng chân
• Tay kia dùng ngón cái và 3 ngón đỗi diện giữ chặt gót chân
• Để bàn chân người bệnh tựa vào cẳng tay mình, vừa kéo gót chân người bệnh xuống, vừa đẩy mũi bàn chân họ theo hướng ngược lại
• Giữ khoảng 30 giây, thực hiện 15 lần

Các bài tập phục hồi chức năng nêu trên giúp duy trì lực của cơ, giúp cơ không bị co cứng và lưu thông máu tốt hơn. Thường xuyên tập các bài tập phục hồi chức theo đúng hướng dẫn của các bác sĩ sẽ góp phần rút ngắn thời gian phục hồi của người bệnh sau tai biến.