Nguyên nhân viêm màng não và các yếu tố nguy cơ

Nguyên nhân gây viêm màng não rất đa dạng, có thể do vi khuẩn, virus, lao, nấm hoặc ký sinh trùng,… Việc xác định được chính xác căn nguyên gây bệnh rất cần thiết để bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp cho bệnh nhân. 

Tìm hiểu nguyên nhân viêm màng não

Nhiễm virus là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm màng não. Tiếp theo là viêm màng não do vi khuẩn và hiếm nhất là viêm màng não do nấm và ký sinh trùng.

Viêm màng não do virus

Viêm màng não do virus thường ít nghiêm trọng hơn viêm màng não cấp tính do vi khuẩn. Enterovirus (EV) là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm màng não do virus. Ngoài ra còn có Parechovirus ở người, Herpesvirus, Arbovirus,…

Vào mùa hè hoặc đầu mùa thu viêm màng não do virus thường gặp hơn. Các triệu chứng bao gồm nhức đầu, sốt, buồn nôn, nôn và gáy cứng.

Viêm màng não do vi khuẩn

Vi khuẩn có thể thông qua đường máu, di chuyển vượt qua hàng rào máu não xâm nhập vào khoang dưới nhện để gây viêm màng não (hay còn gọi là viêm màng não mủ).

Bên cạnh đó, vi khuẩn cũng có thể xâm nhập trực tiếp vào màng não do nhiễm trùng tai, xoang, xương chũm hoặc vết nứt xương sọ sau chấn thương,...

Một số chủng vi khuẩn gây viêm màng não do vi khuẩn, phổ biến nhất là:

• Streptococcus suis (Liên cầu lợn): Là căn nguyên phổ biến nhất gây viêm màng não do vi khuẩn ở người lớn tại Việt Nam. Bệnh để lại nhiều di chứng nặng nề, đặt biệt là điếc không hồi phục. Nhiều nghiên cứu cho thấy tỷ lệ biến chứng điếc gặp ở 38 - 40% bệnh nhân viêm màng não do S. suis.
• Phế cầu khuẩn (Streptococcus pneumoniae): Phế cầu khuẩn là nguyên nhân phổ biến gây viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người lớn. Phế cầu khuẩn thường gây viêm phổi hoặc nhiễm trùng tai hoặc xoang.
• Vi khuẩn Neisseria meningitidis (não mô cầu): Vi khuẩn này gây ra bệnh viêm màng não mô cầu. Neisseria meningitidis gây nhiễm trùng đường hô hấp trên nhưng có thể gây viêm màng não mô cầu khi vi khuẩn xâm nhập vào máu. Đây là bệnh truyền nhiễm rất dễ lây lan qua đường hô hấp, chủ yếu ảnh hưởng đến thanh thiếu niên và thanh niên.
• Vi khuẩn Haemophilus influenzae: Vi khuẩn Haemophilus influenzae type b (Hib) từng là nguyên nhân hàng đầu gây viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ em. Vắc xin Hib mới đã làm giảm đáng kể số ca mắc loại viêm màng não này.
• Vi khuẩn Listeria monocytogenes: Vi khuẩn này có thể được tìm thấy trong pho mát chưa tiệt trùng, xúc xích và thịt nguội. Phụ nữ mang thai, trẻ sơ sinh, người lớn tuổi và những người có hệ miễn dịch yếu là những đối tượng dễ mắc bệnh nhất. Khi mang thai, vi khuẩn có thể đi qua nhau thai. Nhiễm trùng vào cuối thai kỳ có thể gây tử vong cho thai nhi.

Viêm màng não do nấm

Viêm màng não do nấm Cryptococcus có tỉ lệ tử vong rất cao lên đến 90%, nhiều biến chứng, di chứng. Bệnh thường xảy ra trên cơ địa người suy giảm miễn dịch (HIV, ghép tạng, ung thư, sử dụng hoá chất ức chế miễn dịch,…). Người bệnh thường mắc phải do hít phải bào tử nấm có thể tìm thấy trong đất, gỗ mục và phân chim.

Viêm màng não do nấm không lây trực tiếp từ người này sang người khác.

Viêm màng não do ký sinh trùng

Ký sinh trùng có thể gây ra một loại viêm màng não hiếm - viêm màng não bạch cầu ái toan. Viêm màng não bạch cầu ái toan do nhiễm ấu trùng của các loài giun sán: giun phổi chuột, giun đũa chó, giun gai và một số loại giúp khác. Người bệnh nhiễm khi ăn động vật hoặc rau nhiễm ấu trùng giun chưa được nấu chín. 

Viêm màng não do ký sinh trùng không lây lan giữa người với người.

Cùng với các nguyên nhân trên, viêm màng não cũng có thể do nguyên nhân khác như phản ứng hóa học, dị ứng thuốc, một số loại ung thư và các bệnh viêm nhiễm như bệnh sarcoidosis (u hạt). 

Các yếu tố nguy cơ mắc viêm màng não

Mọi người ở mọi lứa tuổi đều có nguy cơ mắc bệnh viêm màng não. Các yếu tố nguy cơ gây viêm màng não bao gồm:

• Không tiêm phòng viêm màng não: Không tiêm phòng viêm màng não: Một số căn nguyên gây viêm màng não có thể dự phòng bằng cách tiêm vaccine. Rủi ro sẽ tăng lên đối với những người chưa thực hiện tiêm chủng theo khuyến cáo.
• Tuổi: Viêm màng não do virus hay gặp ở trẻ dưới 5 tuổi. Viêm màng não do vi khuẩn có thể gặp ở mọi lứa tuổi, tuỳ vào yếu tố nguy cơ phơi nhiễm với các tác nhân gây bệnh.
• Thai kỳ: Mang thai làm tăng nguy cơ nhiễm trùng do vi khuẩn listeria gây ra, vi khuẩn này cũng có thể gây viêm màng não. Nhiễm trùng làm tăng nguy cơ sẩy thai, thai chết lưu và sinh non.
• Hệ thống miễn dịch suy yếu: Người nhiễm HIV/AIDS, nghiện rượu, tiểu đường, sử dụng thuốc ức chế miễn dịch,... ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch, làm tăng nguy cơ viêm màng não.