Sốt phát ban: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị 

Sốt phát ban là bệnh nhiễm trùng thường gặp ở trẻ em, đặc trưng bởi sốt cao đột ngột và nổi ban đỏ trên da. Bệnh thường tự khỏi sau 5-7 ngày và không để lại biến chứng gì. Tuy nhiên, cha mẹ cần biết cách nhận biết và xử lý đúng cách để tránh những rủi ro không đáng có.

Triệu chứng sốt phát ban

Sốt phát ban là một bệnh thường gặp ở trẻ em, đặc biệt là trẻ từ 6 tháng đến 3 tuổi. Bệnh do virus gây ra, sốt phát ban lây lan qua đường hô hấp, tiếp xúc với dịch tiết mũi họng của người bệnh.

Triệu chứng sốt phát ban thường gặp gồm:

• Sốt: Trẻ sốt cao đột ngột, thường trên 38 độ C, có thể kéo dài từ 3 đến 5 ngày.
• Phát ban: Phát ban thường xuất hiện sau khi trẻ sốt cao khoảng 1 đến 2 ngày. Các nốt ban có màu hồng hoặc đỏ, mọc thành từng đám, kích thước nhỏ như hạt đậu, không gây ngứa. Phát ban thường xuất hiện ở mặt, sau đó lan xuống cổ, ngực, bụng, lưng và toàn thân.
• Các triệu chứng khác: Trẻ có thể kèm theo các triệu chứng như sổ mũi, ho, viêm họng, chảy nước mắt, chán ăn, quấy khóc, mệt mỏi.

Một số triệu chứng khác có thể gặp ở trẻ sốt phát ban:

• Viêm kết mạc: Mắt trẻ đỏ, sưng, chảy nước mắt.
• Đau đầu: Trẻ đau đầu, khó chịu.
• Đau khớp: Trẻ đau khớp, khó vận động.
• Sưng hạch bạch huyết: Cha mẹ có thể thấy các hạch bạch huyết ở cổ của trẻ bị sưng.

Nguyên nhân sốt phát ban

Nguyên nhân chính gây sốt phát ban là do nhiễm virus human herpes 6 (HHV-6) hoặc virus human herpes 7 (HHV-7). Đây là những loại virus phổ biến, có thể lây từ người sang người thông qua các đường sau:

• Tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết mũi họng của người bệnh, chẳng hạn như ho, hắt xì, nói chuyện gần gũi, hôn.
• Sử dụng chung các vật dụng cá nhân của người bệnh, chẳng hạn như khăn mặt, đồ chơi, bát đũa,...
• Tiếp xúc với dịch tiết của động vật bị nhiễm bệnh, chẳng hạn như chấy rận, chuột, mò mạt.

Trẻ em dưới 5 tuổi là đối tượng dễ mắc sốt phát ban nhất, vì hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển hoàn thiện. Ngoài ra, những người có hệ miễn dịch yếu, chẳng hạn như người già, người mắc bệnh mạn tính,... cũng có nguy cơ cao mắc bệnh.

Xét nghiệm chẩn đoán sốt phát ban

Chẩn đoán sốt phát ban thường dựa vào các triệu chứng lâm sàng. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm để xác định chẩn đoán.

Các loại xét nghiệm chẩn đoán sốt phát ban:

• Xét nghiệm huyết thanh: Xét nghiệm này được thực hiện bằng cách lấy mẫu máu của bệnh nhân và kiểm tra xem có kháng thể chống lại vi khuẩn Rickettsia (Vi khuẩn Rickettsia là tác nhân gây ra các triệu chứng của sốt phát ban, bao gồm sốt cao, đau đầu, mệt mỏi, đau cơ, đau họng, chóng mặt, rối loạn tiêu hóa và phát ban) hay không. Xét nghiệm này thường được thực hiện sau khi bệnh đã xuất hiện từ 7 đến 10 ngày.
• Xét nghiệm PCR: Xét nghiệm này được thực hiện bằng cách lấy mẫu da của bệnh nhân và kiểm tra xem có DNA của vi khuẩn Rickettsia hay không. Xét nghiệm này thường được thực hiện khi bệnh đang diễn ra.
• Xét nghiệm sinh thiết da: Xét nghiệm này được thực hiện bằng cách lấy một mẫu nhỏ da của bệnh nhân và kiểm tra dưới kính hiển vi để tìm kiếm vi khuẩn Rickettsia. Xét nghiệm này thường được thực hiện khi các xét nghiệm khác không cho kết quả rõ ràng.

Cách điều trị sốt phát ban

Hầu hết các trường hợp sốt phát ban đều có thể tự khỏi trong vòng 1-2 tuần. Tuy nhiên, để giúp trẻ cảm thấy dễ chịu hơn, cha mẹ có thể áp dụng các biện pháp sau:

• Hạ sốt: Thuốc hạ sốt được sử dụng phổ biến nhất trong điều trị sốt phát ban là acetaminophen và ibuprofen. Tùy theo độ tuổi và cân nặng của trẻ, bác sĩ sẽ chỉ định liều lượng thuốc phù hợp.
• Bù nước: Sốt cao khiến cơ thể trẻ bị mất nước, do đó cần bổ sung nước cho trẻ bằng cách cho trẻ uống nhiều nước lọc, nước hoa quả, súp,...
• Giữ ấm cho trẻ: Trẻ bị sốt phát ban nên được giữ ấm, tránh để trẻ bị nhiễm lạnh.
• Nghỉ ngơi: Trẻ cần được nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thời gian phục hồi.

Cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay nếu trẻ có các dấu hiệu sau:

• Sốt cao trên 39 độ C, không hạ sốt sau khi dùng thuốc hạ sốt
• Trẻ bị co giật
• Trẻ có các triệu chứng bất thường khác như khó thở, tím tái,...

Biến chứng sốt phát ban

Trong hầu hết các trường hợp, sốt phát ban là một bệnh lành tính và tự khỏi. Tuy nhiên, một số trường hợp có thể gặp phải các biến chứng nguy hiểm, bao gồm:

• Viêm não: Đây là biến chứng nguy hiểm nhất của sốt phát ban, có thể gây tử vong. Viêm não thường xảy ra ở trẻ em dưới 5 tuổi, đặc biệt là những trẻ có hệ miễn dịch yếu.
• Viêm phổi: Viêm phổi có thể xảy ra do nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn hoặc virus. Viêm phổi thường gây sốt cao, ho, khó thở, thở khò khè.
• Viêm tai giữa: Viêm tai giữa có thể xảy ra do nhiễm trùng thứ phát do vi khuẩn hoặc virus. Viêm tai giữa thường gây đau tai, sốt, ù tai, nghe kém.
• Hội chứng Guillain-Barré: Hội chứng Guillain-Barré là một bệnh lý thần kinh hiếm gặp, có thể xảy ra sau khi bị sốt phát ban. Hội chứng Guillain-Barré gây tê bì, yếu cơ, thậm chí liệt.
• Các biến chứng khác: Ngoài các biến chứng trên, sốt phát ban cũng có thể gây ra các biến chứng khác, bao gồm:
• Sốt cao kéo dài, gây co giật.
• Tiêu chảy, nôn mửa.
• Chán ăn, mất nước.
• Nhiễm trùng da do gãi ngứa.

Chăm sóc hiệu quả sốt phát ban tại nhà

Dưới đây là một số cách chăm sóc hiệu quả sốt phát ban tại nhà:

1. Theo dõi nhiệt độ và hạ sốt cho trẻ

Nhiệt độ là dấu hiệu quan trọng nhất của sốt phát ban. Nếu trẻ sốt trên 38 độ C, cần hạ sốt ngay để tránh các biến chứng nguy hiểm. Có nhiều cách hạ sốt cho trẻ, phổ biến nhất là dùng thuốc hạ sốt paracetamol. Tùy theo cân nặng của trẻ, bạn có thể cho trẻ uống thuốc theo chỉ định của bác sĩ hoặc theo hướng dẫn trên bao bì. Ngoài ra, bạn cũng có thể chườm ấm cho trẻ bằng khăn ấm hoặc túi chườm.

2. Bù nước và điện giải cho trẻ

Sốt phát ban có thể khiến trẻ mất nước và điện giải do ra mồ hôi, nôn mửa, tiêu chảy. Do đó, cần bù nước và điện giải cho trẻ đầy đủ bằng cách cho trẻ uống nhiều nước, nước hoa quả, sữa,... hoặc dung dịch oresol.

3. Giữ vệ sinh cho trẻ

Trẻ bị sốt phát ban vẫn cần được tắm rửa sạch sẽ để tránh nhiễm khuẩn da. Khi tắm, bạn nên tắm cho trẻ với nước ấm, dùng khăn mềm lau nhẹ nhàng, tránh chà xát mạnh khiến da trẻ bị tổn thương.

4. Cho trẻ nghỉ ngơi

Sốt phát ban khiến trẻ mệt mỏi, quấy khóc. Do đó, cần cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thời gian phục hồi.

5. Cách ly trẻ

Để tránh lây nhiễm cho những người khác, cần cách ly trẻ khỏi các thành viên trong gia đình.

Lưu ý khi chăm sóc trẻ sốt phát ban

• Không kiêng gió, kiêng nước, kiêng tắm cho trẻ.
• Không tự ý cho trẻ dùng thuốc kháng sinh.
• Nếu trẻ có các triệu chứng bất thường như sốt cao kéo dài, co giật,... cần đưa trẻ đến bệnh viện để được khám và điều trị kịp thời.

Dưới đây là một số mẹo nhỏ giúp chăm sóc trẻ sốt phát ban hiệu quả hơn:

• Làm mát phòng ngủ của trẻ. Nhiệt độ phòng ngủ thích hợp cho trẻ bị sốt phát ban là từ 26-28 độ C.
• Cho trẻ mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát. Tránh mặc quần áo quá chật, bó sát khiến trẻ khó chịu, gãi ngứa khiến nốt ban bị vỡ.
• Cho trẻ ăn các món ăn dễ tiêu hóa, giàu dinh dưỡng. Tránh cho trẻ ăn các món ăn cay nóng, nhiều dầu mỡ.
• Chú ý vệ sinh cá nhân cho trẻ. Giữ sạch sẽ tay, chân, miệng, mũi cho trẻ để tránh nhiễm khuẩn.

Sốt phát ban là bệnh lành tính, tuy nhiên cha mẹ vẫn cần theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe của trẻ để kịp thời phát hiện và xử lý các biến chứng nếu có. Ngoài ra, việc tiêm phòng đầy đủ cho trẻ cũng là cách hiệu quả để phòng tránh bệnh sốt phát ban.