Bệnh đa xơ cứng là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị bệnh đa xơ cứng như thế nào?

Đa xơ cứng (xơ cứng rải rác) là bệnh ảnh hưởng đến não và tủy sống, được xem là một bệnh rối loạn tự miễn, triệu chứng bệnh có thể từ nhẹ như đi lại khó khăn đến nặng như gây tàn phế.

Đa xơ cứng là bệnh gì?

Đa xơ cứng hay xơ cứng rải rác (Multiple Sclerosis, MS) là một bệnh hệ thần kinh ảnh hưởng đến não và tủy sống, liên quan đến sự mất các sợi bao myelin của hệ thần kinh trung ương.

Myelin là vật liệu bao quanh và bảo vệ các tế bào thần kinh. Tổn thương Myelin làm chậm hoặc gián đoạn việc truyền thông tin giữa não và cơ thể, dẫn đến các cơn loạn chức năng gián đoạn và hồi quy của tủy sống, cuống não, tiểu não, dây thần kinh thị giác và loạn chức năng não.

Đa phần các trường hợp đa xơ cứng bệnh nhẹ, nhưng một số người có thể mất khả năng đi lại, nói và viết.

Nguyên nhân gây ra bệnh đa xơ cứng

Đến nay, nguyên nhân gây bệnh đa xơ cứng vẫn chưa được giải thích rõ ràng. Một số nghiên cứu cho rằng do hệ thống miễn dịch nhận diện những tế bào thần kinh là đối tượng bên ngoài thay vì là một phần trong cơ thể, do đó, nó tấn công và phá hủy myelin. 

Vai trò của lớp myelin có thể được coi như một lớp bao bọc và giúp tăng tốc độ của các tín hiệu thần kinh điện. Khi myelin bị hỏng, những tín hiệu sẽ dẫn truyền chậm lại, thậm chí là bị chặn lại.

Bệnh có tính chất gia đình, có thể di truyền bởi gen quy định kháng nguyên bạch cầu ở người.

Triệu chứng bệnh đa xơ cứng

Các triệu chứng bệnh đa xơ cứng xảy ra tùy thuộc vào dây thần kinh nào bị ảnh hưởng. Một số người có thể có các triệu chứng về mắt trong khi người khác có thể có các triệu chứng đầu tiên ở chức năng chân. Một số người chỉ có một triệu chứng, những người khác có thể kết hợp một vài hoặc nhiều triệu chứng.

Các triệu chứng khởi phát phổ biến của đa xơ cứng bao gồm:

• Tê hoặc yếu ở chân, tay hoặc thân mình, có thể chỉ ở một bên của cơ thể
• Cảm giác điện giật đặc biệt khi cử động cổ về phía trước (Dấu hiệu Lhermitte)
• Yếu cơ
• Ngứa ran hoặc đau ở các bộ phận của cơ thể
• Khó giữ thăng bằng, khó phối hợp các bộ phận của cơ thể
• Dáng đi không ổn định
• Mất thị lực một phần hoặc hoàn toàn, thường ở một mắt tại một thời điểm
• Đau khi di chuyển mắt
• Nhìn một thành hai kéo dài hoặc nhìn mờ
• Nói lắp
• Mệt mỏi
• Chóng mặt
• Rối loạn chức năng tình dục, ruột và bàng quang
• Thay đổi tâm trạng, trầm cảm

Chẩn đoán bệnh đa xơ cứng

Chẩn đoán bệnh đa xơ cứng dựa trên tiền sử sức khỏe, triệu chứng, thực hiện các bài kiểm tra và xét nghiệm cận lâm sàng.

Các bài kiểm tra thần kinh có thể bao gồm kiểm tra: ý thức, dây thần kinh sọ não, vận động, lực cơ, dáng đi, phối hợp động tác, cảm giác, phản xạ, hệ thần kinh tự chủ.

Một số xét nghiệm thường được chỉ định để chẩn đoán hoặc loại trừ chẩn đoán là:

• Xét nghiệm máu.
• Chọc dò dịch tủy não.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI).

Chẩn đoán đa xơ cứng khi có ít nhất hai khu vực của thần kinh trung ương bị hủy myelin và đã có ít nhất hai lần tái phát hoặc từng đợt gây tổn thương.

Điều trị bệnh đa xơ cứng

Hiện tại không có cách chữa khỏi bệnh đa xơ cứng. Nhiều người chỉ bị ảnh hưởng nhẹ và có xu hướng tự cải thiện thì không cần điều trị, nhất là khi hầu hết các loại thuốc sử dụng để điều trị đa xơ cứng đều có tác dụng phụ.

Đối với các trường hợp bệnh nặng hơn, việc điều trị sẽ giúp giảm triệu chứng, làm chậm sự tiến triển của bệnh, điều trị các đợt tái phát và đảm bảo chất lượng cuộc sống. Các phương pháp điều trị bệnh đa xơ cứng bao gồm sử dụng thuốc và vật lý trị liệu.

1. Sử dụng thuốc

Một số thuốc được sử dụng lâu dài để điều trị bệnh đa xơ cứng nhằm làm chậm sự tiến triển của bệnh và ngăn chặn tế bào phá hủy myelin. Loại thuốc được lựa chọn tùy theo giai đoạn bệnh cũng như khả năng đáp ứng thuốc của cơ thể. 

Các thuốc khác được sử dụng để làm giảm các triệu chứng và điều trị các tình trạng do đa xơ cứng gây ra, ví dụ như thuốc giảm đau, giảm viêm, thuốc điều trị táo bón, trầm cảm, cứng và co thắt cơ…

2. Vật lý trị liệu

Các bài tập vật lý trị liệu như kéo căng, tăng cường sức mạnh cơ có thể giúp cải thiện khả năng đi lại, giữ thăng bằng, duy trì tư thế, giảm đau và mệt mỏi. Một số người có thể cần đến các thiết bị hỗ trợ di chuyển như nẹp chân, gậy, khung tập đi, xe lăn.

Tìm đến các bác sĩ tâm thần hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần rất hữu ích trong việc giải quyết các vấn đề về nhận thức cũng như chứng trầm cảm liên quan đến bệnh đa xơ cứng. Chuyên gia này có thể hỗ trợ bệnh nhân về sự hiểu biết và các kỹ thuật thích ứng cũng như với gia đình. Kỹ năng đối phó có thể là một trọng tâm của liệu pháp.

Ngoài ra, tránh hoạt động quá sức và tránh nóng cũng là những cách cần thiết để chống lại bệnh. Cần cố gắng tránh mệt mỏi, căng thẳng, suy giảm thể chất, nhiệt độ quá cao và bệnh tật để giảm các yếu tố có thể gây ra đa xơ cứng.

Phòng bệnh và điều trị bệnh đa xơ cứng hiệu quả tại nhà

1. Tập thể dục

Nếu bạn bị bệnh mức độ từ nhẹ đến trung bình, tập thể dục thường xuyên sẽ giúp cải thiện sức khỏe, săn chắc cơ bắp, cân bằng và phối hợp. Bơi lội hoặc những môn thể thao dưới nước khác là lựa chọn tốt nếu bạn cảm thấy nóng. Các loại bài tập từ nhẹ đến vừa dành cho những người bị u đa xơ bao gồm đi bộ, kéo giãn cơ, thể dục nhịp điệu, xe đạp, yoga và thái cực quyền. 

2. Chế độ ăn uống cân bằng

Kết quả của nghiên cứu cho thấy chế độ ăn ít chất béo bão hòa nhưng giàu axit béo omega-3 như dầu oliu và dầu cá là những thực phẩm có lợi cho người mắc bệnh đa xơ cứng. Các nghiên cứu cũng cho thấy rằng vitamin D có lợi cho những người bị bệnh.

3. Giảm bớt căng thẳng

Stress có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh đa xơ cứng. Yoga, thái cực quyền, massage, thiền hoặc thở sâu sẽ có ích giảm stress.

4. Phòng tránh và điều trị tích cực các bệnh do virut gây ra 

Các bệnh do virus gây ra như: sởi, zona, Herpes, quai bị, thủy đậu, các bệnh viêm gan virus A, B, C, viêm não do virus, cảm cúm... biến chứng các bệnh này thường gây ra đa xơ cứng.

Phòng tránh các bệnh do virus gây bằng cách: cách ly người bệnh, đeo khẩu trang khi chăm sóc bệnh nhân, thực hiện ăn chín uống sôi, rửa tay sạch sau khi đi vệ sinh, sau khi tiếp xúc với đồ vật và trước khi ăn.

Bài viết cung cấp cho bạn thông tin cần thiết về bệnh đa xơ cứng. Cần phòng ngừa từ sớm, hoặc đến gặp bác sĩ thần kinh để bệnh không gây ra những biến chứng nguy hiểm khác.