Lưu ý dấu hiệu nhận biết trẻ chậm nói để can thiệp sớm

Trẻ như thế nào là chậm nói là băn khoăn chung nhiều phụ huynh. Liệu cha mẹ có đang lo lắng quá hay con đã có những dấu hiệu của trẻ chậm nói. Nội dung bài viết dưới đây sẽ chia sẻ một số dấu hiệu trẻ chậm nói để cha mẹ có thể quan sát, đánh giá ban đầu tình trạng ở trẻ để thăm khám, can thiệp điều trị kịp thời. 

Các mốc phát triển về ngôn ngữ của trẻ trong 3 năm đầu đời

Mỗi em bé đều khác nhau và có tốc độ phát triển riêng. Các cột mốc vì thế cũng mang tính chất tương đối, không phải trẻ nào cũng phát triển chính xác đúng theo tiêu chuẩn chung. Mặc dù vậy, mỗi trẻ có thể sẽ đạt được các kỹ năng khác nhau tại các thời điểm khác nhau trong một phạm vi nhất định.

• Mốc 0 - 1 tuổi:
  • Ngôn ngữ của trẻ thường bắt đầu phát triển vào khoảng 4 - 6 tháng tuổi. Trong thời gian này, trẻ bắt đầu bập bẹ và thể hiện sự hiểu biết về môi trường xung quanh bằng những hành động như cười. Nếu trẻ không bập bẹ hoặc tạo ra các âm thanh khác khi được 12 tháng, đó có thể là dấu hiệu sớm nhất của việc chậm nói.
  • Từ 7 tháng trở đi, trẻ phản ứng rõ ràng với các âm thanh (khi nghe thấy tiếng chuông điện thoại hay tiếng gõ cửa,...) và hiểu các từ cơ bản. Trẻ tiếp tục bập bẹ, đến khoảng 1 tuổi có thể nói được 1 - 2 từ, thường là “ma ma” hoặc “ ba ba”.
• Mốc 1 - 2 tuổi:
  • Trẻ có thể hiểu/chỉ được các bộ phận cơ thể khi được hỏi cũng như hiểu các mệnh lệnh và câu hỏi đơn giản. Giai đoạn này trẻ đang học từ mới và bắt đầu sử dụng kết hợp hai từ.
  • Ở mốc này, trẻ cũng sẽ có phản ứng với những thứ như hình ảnh, câu chuyện hoặc bài hát. Trẻ bắt đầu hỏi những câu hỏi đơn giản như “Ở đâu?”, “Ccái gì?”
• Mốc 2 - 3 tuổi:
  • Đến năm thứ ba, trẻ bắt đầu sử dụng các tổ hợp 2 - 3 từ đều đặn hơn. Một đứa trẻ 3 tuổi bình thường có thể sử dụng khoảng 1.000 từ. Trẻ có đủ vốn từ vựng để gọi tên hầu hết mọi thứ xung quanh.
  • Ngoài ra, khi được 3 tuổi, trẻ thường có thể:
    • Gọi mình bằng tên, gọi người khác bằng tên
    • Kết hợp 3 -  4 từ để có một câu hoàn chỉnh, nói câu dài hơn. 
    • Đặt câu hỏi
    • Kể chuyện, đọc thơ, hát

Lưu ý dấu hiệu trẻ chậm nói

Trẻ được coi là chậm nói khi tới 2 tuổi vẫn chưa nói được khoảng 50 từ đơn hoặc chưa nói được từ ghép (cụm 2 từ). Nhiều cha mẹ thường nhận ra và đưa trẻ đi khám phát hiện chậm nói muộn, để lỡ giai đoạn vàng can thiệp ngôn ngữ cho trẻ (giai đoạn từ 2 - 3 tuổi trở xuống).  

Chậm nói ở trẻ có nhiều biểu hiện đa dạng, cha mẹ nên để ý dấu hiệu ở từng mốc tháng tuổi khác nhau. 

• 12 tháng: chưa bập bẹ thành tiếng.
• 18 tháng: chưa nói được các từ đơn.
• 2 tuổi: chưa nói được ít nhất 50 từ, không biết sử dụng cụm 2 từ.
• 2 tuổi - 2,5 tuổi: chưa nói được cụm từ 2 - 3 từ.
• 3 tuổi: chưa nói được ít nhất 200 từ, chưa gọi tên đồ vật được, ngay cả người thân sống chung cũng khó hiểu những gì trẻ nói. 

Giai đoạn từ 2 - 3 tuổi trở xuống là giai đoạn vàng để can thiệp hiệu quả nếu trẻ bị chậm nói. Do vậy, cha mẹ cần quan sát sự phát triển ngôn ngữ của trẻ qua các mốc, tránh đến thời điểm 2 - 3 tuổi mới để ý và cho trẻ thăm khám sẽ khó khăn cho việc can thiệp về sau. 

Chậm nói có phải là dấu hiệu của tự kỷ?

Chậm nói là dấu hiệu rất phổ biến ở trẻ tự kỷ nhưng không có nghĩa là trẻ chậm nói là mắc chứng tự kỷ. Với trẻ chậm nói, ngôn ngữ của trẻ phát triển nhưng tốc độ chậm hơn so với các trẻ cùng độ tuổi khác. Trẻ chậm nói vẫn có khả năng nghe hiểu, tương tác với người khác vẫn bình thường.

Còn với trẻ mắc chứng tự kỷ thường không tương tác với người đối diện (khó khăn về tương tác, giao tiếp xã hội), chẳng hạn như người khác gọi nhưng không phản ứng, không quay lại, không giao tiếp bằng mắt,... 

Việc nhận biết dấu hiệu trẻ chậm nói và can thiệp kịp thời là rất quan trọng để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ và giao tiếp một cách bình thường. Chậm nói có thể ảnh hưởng đến sự phát triển tổng thể của trẻ, do đó cần có sự quan tâm và can thiệp kịp thời từ gia đình và bác sĩ chuyên môn.