Nguyên nhân gây ra bệnh bại liệt bạn cần biết

Bệnh bại liệt là một tình trạng mất khả năng hoạt động của cơ do tổn thương đến hệ thần kinh. Nguyên nhân chính của bệnh bại liệt là do nhiễm trùng hoặc tổn thương đến tủy sống, nơi chứa các tế bào thần kinh quan trọng có trách nhiệm truyền đạt thông tin giữa não và cơ bắp. 

Tác nhân gây bệnh bại liệt

Bệnh bại liệt là một bệnh nhiễm vi rút cấp tính lây truyền theo đường tiêu hoá do Poliovirus gây nên, có thể lan truyền thành dịch. Bệnh được nhận biết qua biểu hiện của hội chứng liệt mềm cấp (Acute Flaccid Paralysis: AFP). 

Virus polio là nguyên nhân gây bệnh, thuộc chi vi rút đường ruột (Enterovirus), thuộc họ Picornaviridae, có hình khối cầu, không có vỏ, chứa ARN. Virus bại liệt Polio có 3 typ:

• Typ I  : Giữ vai trò chính trong gây bệnh (90%) có tên gọi là Brunhilde
• Typ II : có tên gọi là Lansing
• Typ III: có tên gọi là Leon

Poliovirus sau khi vào cơ thể sẽ đến hạch bạch huyết, tại đây một số ít virus xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương gây tổn thương ở các tế bào sừng trước tủy sống và tế bào thần kinh vận động của vỏ não.

Khả năng tồn tại của virus bại liệt ngoài môi trường cũng được đặc tả như sau:

• Virus bại liệt có khả năng sống lâu trong môi trường bên ngoài. Trong phân, chúng có thể tồn tại vài ba tháng ở nhiệt độ từ 0 - 40°C. Trong nước ở nhiệt độ thường, chúng có thể tồn tại được 2 tuần.
• Virus bại liệt thể hiện sự chịu đựng với môi trường khô hanh và có thể bị tiêu diệt ở nhiệt độ 56°C sau 30 phút. Chúng cũng nhạy cảm với thuốc tím (KMnO4). Điều này đặt ra thách thức đối với các biện pháp xử lý nước, liều clo thường dùng để diệt khuẩn nước không tiêu diệt được virus bại liệt.

Ngoài ra, có những vi-rút khác như Enterovirus D68 (EV-D68) cũng đóng vai trò trong một số trường hợp bệnh bại liệt, tuy nhiên, chúng có tần suất gây bệnh thấp hơn so với vi-rút polio. Bên cạnh đó, nhiễm trùng đường hô hấp và đường ruột cũng có thể dẫn đến bệnh bại liệt, khi các vi khuẩn hoặc virus lan truyền từ môi trường sang cơ thể và tấn công tủy sống.

Con đường lây truyền bệnh bại liệt

Virus polio lây lan qua đường tiêu hóa, khi người bình thường tiếp xúc với thức ăn hoặc nước có nhiễm phân của người bệnh có thể nhiễm bệnh. Đây là tình trạng này thường thấy ở những nơi có hệ thống thoát nước không tốt. 

Virus  bại liệt chủ yếu từ phân ô nhiễm vào nguồn nước, thực phẩm rồi vào người qua đường ruột. Cũng có khi lây truyền qua đường hầu họng. Không bao giờ lây nhiễm qua côn trùng trung gian.

Theo đó, bất kỳ ai cũng có thể mắc bệnh bại liệt khi:

• Đưa một vật nào đó có dính phân của người mang mầm bệnh lên miệng hoặc dính phân của người bệnh trên tay rồi đưa tay vào trong miệng.
• Ăn phải thức ăn hoặc uống phải nước có chứa phân của người nhiễm bệnh.
• Hít phải giọt bắn tiết ra từ người bị bại liệt khi họ hắt hơi, ho.

Nguồn truyền nhiễm:

• Ổ chứa: Người là ổ chứa duy nhất, đặc biệt là những người nhiễm vi rút bại liệt Polio thể ẩn, nhất là trẻ em.
• Nguồn truyền bệnh: Là bệnh nhân ở các thể lâm sàng và người lành mang vi rút bại liệt Polio. Họ đào thải rất nhiều vi rút bại liệt theo phân làm ô nhiễm nguồn nước và thực phẩm.
• Thời kỳ ủ bệnh: Từ 7-14 ngày, đối với các trường hợp có dấu hiệu liệt thực thể. Tuy nhiên thời kỳ ủ bệnh có thể dao động từ 3-35 ngày.
• Thời kỳ lây truyền: Chưa xác định, nhưng có thể kéo dài trong thời gian vi rút còn tồn tại trong cơ thể và đào thải ra ngoài. Sau khi xâm nhập vi rút có trong dịch tiết hầu họng sau 36 giờ, trong phân sau 72 giờ; ở trong phân vi rút  thường tồn tại từ 3-6 tuần hay lâu hơn. Lây truyền có thể từ 7-10 ngày trước khi xuất hiện các triệu chứng lâm sàng.

Ngoài ra, bệnh bại liệt còn có khả năng lây lan thông qua việc người lành tiếp xúc với người mang mầm bệnh virus hoặc người vừa dùng vắc xin bại liệt được sử dụng theo đường uống (do đây là loại vắc xin sống giảm độc lực có nguồn gốc từ virus sống). 

Từ 3 - 35 ngày là thời kỳ ủ bệnh, những trường hợp bệnh nhân có triệu chứng liệt thực thể thường sẽ kéo dài trong khoảng từ 7 - 14 ngày. Còn giai đoạn xuất hiện các dấu hiệu lâm sàng sau khi bị nhiễm bệnh sẽ xảy ra sau khoảng 7 - 10 ngày.

Nói chung, chỉ cần virus bại liệt đã có mặt ở trong cơ thể thì nó đã có nguy cơ lây truyền bệnh cho người khác. Bệnh lý này tuy chủ yếu xảy ra ở trẻ dưới 5 tuổi nhưng cũng có khả năng gây bệnh ở người lớn chưa được tiêm hoặc uống vacxin phòng bại liệt.