Có rất nhiều nguyên nhân gây ra sự hoạt hóa của men tụy trong nhu mô tụy, đứng hàng đầu là do sỏi mật và nghiện rượu, sau cùng là do tăng triglyceride gây viêm tụy cấp. Theo các con số thống kê mới nhất hiện nay, đa phần các trường hợp nhập viện đều ghi nhận bệnh nhân viêm tụy có nghiện rượu.
Nguyên nhân gây bệnh viêm tụy
Viêm tụy là một tiến trình tự huỷ mô tuỵ do chính men tụy gây ra.
Bình thường tuyến tụy bài tiết các men tuỵ dưới dạng chưa hoạt động (tiền men). Các men này chỉ có tác dụng sau khi được hoạt hoá ở tá tràng. Các chất tiền men là trypsinogen, chymotrypsinogen, kallikrein gen, procarboxypeptidase, pro phospholipase, proelastase, prolipase… Vì lý do nào đó các men tụy được hoạt hoá trong mô tuỵ làm tổn thương chính nhu mô tuỵ và cuối cùng gây viêm tuỵ với nhiều triệu chứng đau đớn khó chịu.
Cơ chế hoạt hoá các men tuỵ ngay trong mô tụy được giải thích do sự tăng nhạy cảm đáp ứng của các tế bào nang tuyến tụy với cholecystokinin, acetylcholine do rượu, do acid,… Khi trypsin đã được thành lập thì trypsin sẽ hoạt hoá các men còn lại của dịch tụy gây tổn thương mô tụy.
Có rất nhiều nguyên nhân gây ra viêm tụy cấp, đứng hàng đầu là do sỏi mật và nghiện rượu, sau cùng là do tăng triglyceride gây viêm tụy cấp.
Ngày nay nguyên nhân gây viêm tụy cấp do sỏi mật có phần giảm xuống, thay vào đó nhóm nguyên nhân sử dụng rượu, tăng Triglycerid tăng lên do thói quen lạm dụng rượu bia còn nhiều và chế độ dinh dưỡng chưa hợp lý.
- Rượu bia: Là tác nhân hàng đầu gây nên tình trạng viêm tụy cấp. Các nghiên cứu cho rằng, khi lượng cồn trong máu cao dẫn đến việc tăng sản xuất enzym của tuyến tụy, bên cạnh đó còn làm tăng tính thấm của ống tụy. Vì vậy, men tụy tiếp xúc với nhu mô tụy nhiều hơn dẫn đến tình trạng tự tiêu các tế bào tụy. Đây là khởi phát của quá trình viêm tụy cấp.
- Do tăng mỡ máu (triglyceride): Tăng triglyceride (TG) máu gây ra viêm tụy cấp là do sự thủy phân của các lipoprotein giàu TG, làm giải phóng lượng lớn các axit béo tự do từ đó gây tổn thương nội mô mạch máu và tế bào đảo tụy. Thương tổn này gây ra tình trạng thiếu máu cục bộ, dẫn đến chuyển hóa yếm khí, nhiễm acid và gây độc tế bào.
Viêm tụy cấp nếu không được điều trị dứt điểm sẽ có nguy cơ tiến triển thành viêm tụy mạn và có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như: nang giả tụy, ung thư tuyến tụy, bệnh đái tháo đường,…
Các yếu tố nguy cơ gây viêm tụy
Khi cơ thể người bệnh có các điều kiện bên dưới thì nguy cơ mắc bệnh viêm tụy cấp rất cao:
- Tình trạng tắc ống dẫn chung hoặc tắc cơ vòng Oddi do sỏi hoặc giun có thể dẫn đến viêm tụy
- Tình trạng dập nát mô tụy do chấn thương từ bên ngoài hoặc do phẫu thuật
- Tình trạng rối loạn vận mạch do viêm tắc tĩnh mạch, do dị ứng làm co thắt các mạch máu nhỏ kéo dài gây nhồi máu ở mô tuỵ dẫn đến thiếu oxy và làm tổn thương các tế bào đưa đến việc giải phóng các men tế bào, gây viêm tụy.
Rượu, tăng mỡ máu, thói quen ăn uống không lành mạnh,... có thể đều là những nguyên nhân trực tiếp gây ra bệnh viêm tụy cấp. Bệnh viêm tuỵ không khó điều trị nhưng cũng rất dễ tái phát thành viêm tụy mạn tính, do đó cần phải dự phòng bệnh, trong trường hợp nếu đã mắc bệnh thì phải tích cực điều trị để tránh tái phát bệnh.
