Tổng hợp các nguyên nhân gây bệnh tiêu chảy

Tiêu chảy là bệnh lý phổ biến ở trẻ em với nhiều nguyên nhân gây bệnh. Tùy theo từng tác nhân mà triệu chứng lâm sàng cũng như phương pháp điều trị hoàn toàn khác nhau. Vậy nguyên nhân tiêu chảy là gì? Nếu bạn đang quan tâm chủ đề này, tìm hiểu các thông tin trong bài viết dưới đây. 

Nguyên nhân của bệnh tiêu chảy cấp tính

Tiêu chảy có rất nhiều nguyên nhân gây bệnh. Dưới đây là các nguyên nhân tiêu chảy cấp thường gặp ở nước ta.

Tiêu chảy cấp, với thời gian kéo dài dưới 2 tuần hầu hết thường gây ra do các tác nhân sinh bệnh xâm lấn hoặc không xâm lấn, với các độc tố ruột của các tác nhân này.

Virus

Virus là nguyên nhân phổ biến gây tiêu chảy cấp ở trẻ em. Một số virus thường gặp như Rotavirus, Adenovirus 40/41, Enterovirus, Norovirus. Trong đó Rotavirus là tác nhân chính gây tiêu chảy cấp có mất nước nặng đe dọa tính mạng cho trẻ < 2 tuần. Một số bệnh nhân mắc COVID-19, tiêu phân lỏng nước (thông thường mức độ nhẹ) xuất hiện ở ⅓ và có thể biểu hiện triệu chứng trong số 3-16% bệnh nhân

Cơ chế gây bệnh của virus chỉ yếu là sự nhân lên trong liên bào nhung mao ruột non. Sau đó chúng phá hủy các cấu trúc liên bào và làm cùn nhung mao ruột gây ra tình trạng rối loạn bài tiết nước và điện giải. Điều này dẫn tới tình trạng đi ngoài phân lỏng tóe nước, phân không nhầy máu. Trẻ có thể có sốt, nôn và các dấu hiệu của viêm long đường hô hấp trên.

Ngày nay, hầu hết trẻ em đều được tiêm phòng vacxin chống rotavirus. Sau khi uống, vacxin này có tác dụng bảo vệ trẻ từ 6 – 24 tháng và cơ thể sẽ tạo miễn dịch và giảm mức độ biểu hiện triệu chứng cho trẻ nếu mắc phải bệnh.

Vi khuẩn

• E.coli đường ruột gây tiêu chảy thường gặp. Hiện nay có 5 type E.coli gây bệnh là ETEC, EAEC, EPET, EIEC, EHEC. Mỗi chủng có một cơ chế gây bệnh khác nhau như bám dính niêm mạc, tiết độc tố gây bệnh hoặc xâm nhập niêm mạc. Trong đó E.coli  gây bệnh theo cơ chế sinh độc tố (ETEC) là tác nhân gây tiêu chảy cấp phân nước thường gặp ở trẻ em.
• Trực khuẩn lỵ (Shigella) là tác nhân gây hội chứng lỵ bao gồm các triệu chứng như sốt, mót rặn, đi ngoài phân máu. Có khoảng 60% trường hợp tiêu chảy phân máu là do Shigella và là nguyên nhân của hầu hết các trường hợp lỵ nặng.
• Vi khuẩn Vibrrio Cholerae (Tả) là tác nhân gây tiêu chảy xuất tiết bằng độc tố tả. Tả có thể gây tiêu chảy cấp có mất nước nặng ở cả trẻ em và người lớn. Đối với các trường hợp bị tiêu chảy do vi khuẩn tả ngoài chỉ định dùng kháng sinh còn cần phải khoanh vùng dịch tễ để có phương pháp phòng chống lây nhiễm chéo cho cộng đồng.
• Vi khuẩn Campylobacter Jejuni và Salmonella Enterocolitica: Cả hai tác nhân đều có thể gây tiêu chảy phân nước hoặc phân máu. Tuy nhiên tỷ lệ mắc thấp.

Ký sinh trùng

• Entamoeba histolytica (Amip) là tác nhân gây tiêu chảy phân máu bằng cơ chế xâm nhập vào liên bào đại tràng, trực tràng và hồi tràng. Đặc biệt amip chỉ gây bệnh khi ở thể đang hoạt động. Triệu chứng lâm sàng thường gặp là mót rặn, đi ngoài phân nhầy máu, sốt.
• Giardia lamblia và cryptosporidium là những tác nhân gây bệnh với tỷ lệ mắc không cao. Chúng thường gây bệnh ở trẻ nhỏ, trẻ bị suy giảm miễn dịch hoặc trẻ bị suy dinh dưỡng, tiêu chảy kéo dài. Nguồn nhiễm thường có thể do tiếp xúc với nguồn nước không được xử lý (cắm trại, bơi lội).

Một số nguyên nhân khác

Ngoài các nguyên nhân tiêu chảy thường gặp ở trên thì còn một số các tác nhân có thể gây bệnh như:

• Cytomegalovirus (CMV) có thể gây loét niêm mạc ruột với phân nước và có nhầy máu
• Tình trạng tiêu chảy cấp do nhiễm khuẩn cần được phân biệt với đợt cấp của bệnh lý viêm loét đại tràng xuất huyết với các biểu hiện triệu chứng như sốt, đau vùng bụng chậu, và tiêu phân lẫn máu.
• Điều trị các loại thuốc ức chế điểm kiểm soát miễn dịch cho một số bệnh lý ung thư có thể gây tác dụng phụ đường tiêu hóa cấp tính ở 8 - 27% bệnh nhân biểu hiện đa dạng từ tiêu phân lỏng nhẹ đến viêm ruột nguy kịch.

Nguyên nhân của bệnh tiêu chảy mạn tính

Tiêu chảy mạn tính thông thường biểu hiện trên 4 tuần với người lớn được chia thành các nhóm nguyên nhân chính theo sinh bệnh học: các loại thuốc điều trị, tiêu chảy thẩm thấu, tiêu chảy xuất tiết, các tình trạng viêm tại chỗ ở ruột, tình trạng kém hấp thu, các bệnh lý rối loạn vận động, nhiễm trùng mạn tính và bệnh hệ thống

Thuốc điều trị

Nhiều loại thuốc điều trị có khả năng gây tiêu chảy như: thuốc kháng viêm không steroid (ibuprofen), thuốc ức chế bơm proton PPI (esomeprazole), metformin, allopurinol, thuốc ức chế thụ thể angiotensin II (losartan), thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc Serotonin SSRI (sertraline)

Tiêu chảy thẩm thấu

Tình trạng tăng độ thẩm thấu của phân ( trên 75 mOsm/ kg) có thể gây ra do kém hấp thu carbohydrate (lactose, fructose, sorbitol), lạm dụng các loại thuốc xổ và nhuận trường..

Tiêu chảy xuất tiết

Tình trạng tăng thể tích phân mà độ thẩm thấu của phân ở mức bình thường, các nguyên nhân có thể gặp do các khối u nội tiết (tăng tiết dịch ruột hoặc dịch tụy), kém hấp thu muối mật (do phẫu thuật cắt đoạn ruột non), hoặc do các bệnh lý viêm vi thể ở ruột

Tình trạng viêm ruột

Bệnh IBD (gồm bệnh Crohn và viêm loét đại tràng chảy máu), thường gây ra triệu chứng tiêu chảy mạn, kèm theo các triệu chứng như đau bụng, sốt, sụt cân và tiêu máu

Tình trạng kém hấp thu

Những nguyên nhân kém hấp thu có thể gặp là các bệnh lý rối loạn niêm mạc ruột non, sau phẫu thuật cắt ruột non, tắt nghẽn hệ bạch huyết, quá phát hệ vi sinh ở ruột non, và thiểu năng tụy ngoại tiết. Đặc trưng của nhóm bệnh này gây ra tiêu chảy, phân độ thẩm thấu cao, tiêu phân có váng mỡ và suy dinh dưỡng.

Bệnh lý rối loạn nhu động ruột

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một trong số những nguyên nhân gây tiêu chảy mạn tính ở người trưởng thành trẻ tuổi, là tình trạng gây ra đau bụng dưới kèm thay đổi thói quen đại tiện và đã loại trừ các bệnh lý nghiêm trọng (giảm cân, tiêu chảy đêm, thiếu máu và xuất huyết tiêu hóa). Các rối loạn nhu động ruột khác như viêm dạ dày ruột do xạ trị, hoặc do phẫu thuật..

Nhiễm trùng mạn tính

Các tình trạng nhiễm ký sinh trùng mạn tính có thể là một phần của sinh bệnh học. Giardia, Entamoeba histolytica và Cyclospora. Nhiễm giun lươn Strongyloidiasis cần được nghĩ tới với bệnh nhân ở các vùng dịch tễ. Nhiễm vi khuẩn C difficile, và ít gặp hơn là Aeromonas và Plesiomonas cũng có thể gây tiêu chảy mạn. Tiêu chảy mạn đồng thời cũng có thể gặp ở người đang điều trị ức chế miễn dịch.

Bệnh hệ thống

Các bệnh lý tuyến giáp, đái tháo đường, hoặc các bệnh bất thường collagen mạch máu cũng có thể gây tiêu chảy do ảnh hưởng bởi nhu động và hấp thu ruột.

Tiêu chảy là bệnh lý thường gặp và có thể gây biến chứng nguy hiểm. Vì vậy, nhận biết sớm triệu chứng và nguyên nhân gây bệnh giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe tốt cho bản thân, gia đình.