Vàng da sơ sinh: Nguyên nhân và biện pháp can thiệp

Trong hầu hết các trường hợp, vàng da thường là nhẹ, thoáng qua, tự giới hạn và khỏi mà không cần điều trị, gọi là vàng da sinh lý. Tuy nhiên, cần phải phân biệt với tình trạng vàng da nặng hơn gọi là vàng da bệnh lý, lúc này trẻ cần được điều trị bằng chiếu đèn hoặc thay máu.

Tránh chủ quan với bệnh, trong bài viết dưới đây BookingCare chia sẻ những thông tin về nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh.

Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh là gì?

Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng da và mắt của trẻ sơ sinh có màu vàng. Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh xảy ra do máu của em bé chứa quá nhiều bilirubin.

Bilirubin là một chất màu vàng mà cơ thể tạo ra khi các tế bào hồng cầu bị phá vỡ. Sau khi sinh, gan của bé phải bắt đầu tự loại bỏ bilirubin. Nếu gan của trẻ chưa phát triển đủ, gan có thể không loại bỏ được bilirubin. Khi lượng bilirubin dư thừa tích tụ, da và mắt của trẻ có thể có màu vàng.

Vàng da ở trẻ sơ sinh là tình trạng thường xuất hiện ở trẻ, trong khi phần lớn vàng da ở người lớn có thể là triệu chứng của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. 

Vàng da ở trẻ sơ sinh thường không nghiêm trọng và biến mất trong vòng một vài tuần. Hiếm khi, nồng độ bilirubin trong máu cao bất thường có thể khiến trẻ sơ sinh có nguy cơ bị tổn thương não, đặc biệt khi có một số yếu tố nguy cơ gây bệnh vàng da nặng.

Triệu chứng vàng da ở trẻ sơ sinh

Vàng da thường xuất hiện đầu tiên trên khuôn mặt của bé. Lòng trắng mắt và dưới lưỡi của bé có thể có màu vàng. Khi mức độ bilirubin tăng lên, màu vàng có thể di chuyển đến ngực, bụng (bụng), cánh tay và chân của bé và có thể quan sát được bằng mắt thường...

Bệnh vàng da có thể khó nhận biết nếu trẻ có làn da sẫm màu hơn. Để kiểm tra bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh, hãy ấn nhẹ lên trán hoặc mũi của bé. Nếu da ở nơi bạn ấn vào có màu vàng thì có khả năng trẻ bị vàng da nhẹ. Nếu trẻ không bị vàng da, màu da sẽ trông hơi nhạt hơn màu bình thường trong giây lát.

Kiểm tra trẻ trong điều kiện ánh sáng tốt, tốt nhất là dưới ánh sáng ban ngày tự nhiên.

Nguyên nhân gây vàng da ở trẻ sơ sinh

Nguyên nhân gây vàng da có hai nhóm chính là vàng da do tăng bilirubin gián tiếp và do tăng bilirubin trực tiếp.

Vàng da do tăng Bilirubin gián tiếp

Vàng da sinh lý

Vàng da sinh lý thường xuất hiện ở trẻ đủ tháng, sức khỏe bình thường. Bệnh không nguy hiểm và sẽ tự hết sau khoảng 2 tuần.

Nguyên nhân chính của tình trạng này là do các bé sơ sinh có lượng tế bào hồng cầu cao, thường xuyên bị phá vỡ và thay mới. Trong khi đó, gan của bé chưa đủ trưởng thành để đào thải hết Bilirubin ra ngoài. Vì vậy mới bị vàng da. Khi trẻ lớn lên khoảng 2 tuần tuổi gan phát triển tốt sẽ có khả năng xử lý.

Chính bởi vậy, vàng da sinh lý thường sẽ tự khỏi mà không để lại mối nguy hiểm nào

Vàng da sữa mẹ

Do trẻ bú mẹ không đủ hoặc thành phần sữa thay đổi. Có khoảng 3% trẻ bị vàng da do phản ứng của cơ thể khi tiếp nhận dinh dưỡng của từ mẹ.

Dù vậy, các chuyên gia vẫn khuyến cáo mẹ nên cho con bú từ khi lọt lòng vì những lợi ích mà sữa mẹ mang lại.

Vàng da bệnh lý

• Trẻ sinh non
• Bất đồng nhóm máu mẹ con ( ABO, Rh)
• Trẻ bị nhiễm khuẩn huyết do E. Coli, tụ cầu, trực khuẩn,...
• Bầm tím trên cơ thể, khối máu tụ dưới da hoặc bướu máu dưới da đầu trong quá trình sinh
• Khi trẻ phải dùng vitamin K tổng hợp, Naphtalen, thiazid với liều cao trong thời gian dài cũng khiến vàng da sơ sinh, nhất là những trẻ sinh thiếu tháng.
• Trẻ bị một trong những bất thường khác: hội chứng Gilbert, bệnh lý chuyển hóa di truyền (suy giáp, galactosemia), thiếu men hồng cầu G6PD, thiếu men Pyruvate kinase, bệnh Thalassemia.
• Những trẻ sinh ra bị hẹp môn vị, tắc ruột non, phình đại tràng bẩm sinh, tắc ruột phân su, sử dụng thuốc gây liệt ruột… đều có nguy cơ tăng tái hấp thu bilirubin từ ruột (tăng chu trình ruột gan), dẫn tới vàng da.

Vàng da do tăng Bilirubin trực tiếp

• Các bệnh về gan: Viêm gan sơ sinh tự phát, nhiễm virus viêm gan B, nhiễm trùng huyết, porphyria bẩm sinh, phù nhau thai,...
• Các bệnh về đường mật: Teo đường mật bẩm sinh, Hội chứng alagille,…

Điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh

Trước khi bước vào điều trị, vậy vàng da sơ sinh có tự hết được không? - Câu trả lời là “Có”. Bệnh vàng da ở mức độ nhẹ thường tự biến mất khi gan của trẻ tiếp tục phát triển. Việc này có thể mất từ ​​một đến hai tuần.

Cho trẻ ăn thường xuyên (10 đến 12 lần một ngày) có thể giúp tăng nhu động ruột, tăng tần suất đại tiện, giảm thiểu tuần hoàn gan ruột của bilirubin. Điều này giúp trẻ loại bỏ lượng bilirubin dư thừa trong cơ thể.

Trường hợp nồng độ bilirubin của trẻ vẫn cao hoặc tiếp tục tăng lên có thể sử dụng các biện pháp sau:

• Quang trị liệu: Sử dụng ánh sáng để quang đồng phân bilirubin không liên hợp thành các dạng hòa tan trong nước hơn và có thể được bài tiết nhanh chóng bởi gan và thận mà không cần glucuronidation. Nó cung cấp điều trị dứt điểm tăng bilirubin máu sơ sinh và phòng ngừa bệnh vàng da nhân.
• Thay máu: phương pháp này nhanh chóng loại bỏ bilirubin và được chỉ định cho tăng bilirubin máu nghiêm trọng, mà thường xảy ra với tan máu miễn dịch.

Biến chứng của vàng da sơ sinh

Nồng độ bilirubin cao gây vàng da nặng có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị.

Bệnh não cấp tính do bilirubin

Bilirubin gây độc cho tế bào não. Nếu trẻ bị vàng da nặng, trẻ sẽ có nguy cơ bị bilirubin truyền vào não, tình trạng này gọi là bệnh não cấp tính do bilirubin. Điều trị kịp thời có thể ngăn ngừa thiệt hại lâu dài đáng kể.

Các dấu hiệu của bệnh não bilirubin cấp tính ở trẻ bị vàng da bao gồm:

• Trẻ ngủ li bì
• Sốt cao
• Tiếng khóc the thé
• Bú kém hoặc bỏ bú
• Cong cổ và cơ thể về phía sau

Vàng da nhân

Vàng da nhân là hội chứng xảy ra nếu bệnh não cấp tính do bilirubin gây tổn thương vĩnh viễn cho não. Vàng da nhân có thể dẫn đến:

• Các cử động không chủ ý và không kiểm soát được (bại não athetoid)
• Ánh mắt hướng lên vĩnh viễn
• Mất thính lực
• Men răng phát triển không đúng cách

Chăm sóc trẻ vàng da sơ sinh hiệu quả tại nhà

Để chăm sóc trẻ bị vàng da tại nhà, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:

• Đảm bảo trẻ được ăn đủ: Tiếp tục cho trẻ bú hoặc ăn đúng lịch trình. Việc ăn đủ sẽ giúp trẻ loại bỏ bilirubin qua phân.
• Đảm bảo trẻ được tiếp xúc đủ ánh nắng mặt trời hàng ngày trong khoảng thời gian 10 - 30 phút mỗi lần (tránh tiếp xúc ánh nắng mạnh vào lúc trời nắng gắt).
• Theo dõi tình trạng sức khỏe của trẻ: Quan sát các dấu hiệu không bình thường như sự bơ phờ, khó thức dậy, tiếng khóc không bình thường, hoặc sốt. Nếu phát hiện bất kỳ biến chứng nào, hãy liên hệ ngay với bác sĩ.
• Đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi đủ: Giúp trẻ có thời gian nghỉ ngơi đủ để phục hồi sức khỏe.
• Thường xuyên kiểm tra tình trạng da của trẻ: Theo dõi sự thay đổi trong màu sắc của da và mắt của trẻ. Nếu thấy có bất kỳ biểu hiện nào không bình thường, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ.

Nhớ rằng, việc chăm sóc trẻ bị vàng da cần sự chú ý và theo dõi đều đặn. Nếu có bất kỳ vấn đề hoặc lo ngại nào, hãy tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế.