4 phương pháp xét nghiệm vi khuẩn HP dạ dày (Helicobacter Pylori dạ dày)

Nhiễm HP dạ dày là một trong những bệnh Tiêu hóa phổ biến nhất. Tỷ lệ người nhiễm HP dạ dày ở Việt Nam và trên thế giới rất cao, ước tính khoảng 70% tại Việt Nam và 50% trên thế giới. Nhiễm HP dạ dày là góp phần chính gây ra các bệnh viêm loét dạ dày tá tràng, tăng nguy cơ ung thư dạ dày. 

Để xác định người bệnh có bị nhiễm HP dạ dày hay không thì cần tiến hành các xét nghiệm. Sau đây là 4 phương pháp xét nghiệm HP dạ dày phổ biến được áp dụng tại các cơ sở Y tế. Mỗi phương pháp có những ưu nhược điểm khác nhau, mời bạn đọc tham khảo.

Bài viết được cố vấn và kiểm duyệt chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Trí Cương.

1. Phương pháp Nội soi dạ dày xét nghiệm HP 

Nội soi can thiệp làm Clo-test chẩn đoán nhiễm HP là kỹ thuật lấy một mảnh niêm mạc dạ dày qua nội soi dạ dày, sau đó làm Test với hóa chất để xác định tình trạng nhiễm HP của mô dạ dày.

Khi nào cần thực hiện

• Các trường hợp nội soi dạ dày phát hiện có tổn thương viêm hoặc loét
• Các trường hợp cần làm xét nghiệm tìm HP
• Theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa

Chống chỉ định

• Các trường hợp chống chỉ định nội soi dạ dày
• Các trường hợp bệnh nhân rối loạn đông máu, cầm máu (tỷ lệ Prothrombin dưới 50% hoặc tiểu cầu dưới 50G/L)

Các bước tiến hành

• Bác sĩ khám lâm sàng cho bệnh nhân trước khi tiến hành nội soi
• Bệnh nhân được thực hiện nội soi dạ dày bởi bác sĩ nội soi
• Trong khi nội soi, bác sĩ dùng kim sinh thiết lấy 2 mảnh nhỏ niêm mạc ở hang vị và thân vị dạ dày.
• Cho bệnh phẩm vào một ống nghiệm nhỏ và ngâm mảnh sinh thiết trong một hỗn hợp dung dịch. Sau 5 - 10 phút đọc kết quả.
• Nếu dung dịch đổi sang màu hồng cánh sen là Test H.pylori dương tính.

Ưu điểm

• Phương pháp giúp xét nghiệm vi khuẩn HP đồng thời phát hiện các tổn thương ở thực quản, dạ dày, tá tràng giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác hơn về bệnh lý dạ dày.
• Tiết kiệm chi phí. Hiện thông thường các bệnh viện, phòng khám thường gộp nội soi dạ dày và xét nghiệm HP thành một gói để tiết kiệm chi phí cho người bệnh.

Nhược điểm

• Không phù hợp cho những người bệnh không được nội soi tiêu hóa.
• Người bệnh có thể cảm thấy đau khi nội soi, nếu lựa chọn nội soi gây mê vẫn sẽ có cảm giác hơi vướng ở cổ họng sau khi nội soi.

2. Phương pháp Test thở tìm vi khuẩn HP

Xét nghiệm Urea qua hơi thở là một test đơn giản cho phép xử lý hơi thở của bệnh nhân để phát hiện nhiễm khuẩn HP.

Đây là xét nghiệm được xem như “tiêu chuẩn vàng” cho chẩn đoán nhiễm khuẩn HP trong phòng thí nghiệm.

Khi nào cần thực hiện

• Theo dõi và đánh giá kết quả sau điều trị diệt HP
• Chẩn đoán nhiễm HP, đặc biệt trẻ em và người cao tuổi không có chỉ định nội soi dạ dày.

Bệnh nhân cần chuẩn bị

• Không ăn uống trước khi thực hiện test thở ít nhất từ 4-6 tiếng đồng hồ
• Dừng thuốc kháng sinh ít 4 tuần trước khi làm test thở
• Dừng thuốc PPI ít nhất 1 tuần trước khi làm test thở
• Dừng thuốc Sucralfate ít nhất 2 tuần trước khi làm test thở
• Các chuẩn bị khác theo hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa. 

Các bước tiến hành

• Bước 1: thở vào túi đựng mẫu thứ 1 trước khi uống viên thuốc có chứa ure gắn đồng vị phóng xạ ¹³C. Chú ý khi lấy mẫu hơi thở:
  • Ngậm túi lấy mẫu hơi thở vào miệng, hít vào bằng mũi và giữ hơi thở trong vòng 5-10 giây.
  • Thở từ từ vào túi lấy mẫu
  • Khi thở vào túi, chú ý hơi thở phải ra từ phổi
• Bước 2: uống ngay (trong vòng 5 giây) 1 viên thuốc có chứa ure gắn đồng vị phóng xạ ¹³C khi bụng đói với 100ml nước. Không nhai, làm nát hoặc hòa tan viên thuốc.
• Bước 3: sau khi uống viên thuốc nằm nghiêng trái 5 phút
• Bước 4: ngồi yên trong 15 phút
• Bước 5: 20 phút sau khi uống thuốc, thở lần nữa vào túi đựng mẫu hơi thở thứ 2. 2 túi mẫu hơi thở trước và sau khi uống thuốc sẽ được mang đi phân tích bằng máy quang phổ kế.
• Bước 6: Cán bộ y tế đọc và trả kết quả cho bệnh nhân 

Ưu điểm

• Phương pháp có độ nhạy cao (95%), độ chính xác cao (88%).
• Tiết kiệm thời gian cho người bệnh, thông thường vào khoảng 30 phút là người bệnh đã hoàn thành xong và có kết quả.
• Không gây đau.
• Phù hợp với người được nội soi mà cần xét nghiệm vi khuẩn HP.

Nhược điểm

• Không theo dõi được các tổn thương khác tại dạ dày.
• Một số loại đồng vị phóng xạ có chứa tia X, tuy ở mức rất thấp nhưng không thực hiện được cho trẻ em.

3. Phương pháp Xét nghiệm phân 

Xét nghiệm phân được sử dụng để xác định xem có vi khuẩn Hp trong đường tiêu hóa hay không bằng cách tìm kháng nguyên của vi khuẩn Hp lẫn trong phân. Kháng nguyên là các phần tử kích thích đáp ứng miễn dịch của cơ thể, từ đó sản xuất ra kháng thể chống lại sự nhiễm khuẩn.

Khi nào thì thực hiện 

• Dấu hiệu của loét dạ dày tá tràng, như là khó tiêu, đau bụng, đầy hơi, nhanh no, nôn, buồn nôn, thường xuyên ợ hơi.
• Sau quá trình sử dụng phác đồ điều trị vi khuẩn Hp để đánh giá hiệu quả diệt Hp của phác đồ điều trị.

Chuẩn bị

• Mẫu phân thường được thu thập tại nhà
• 2 tuần trước khi làm xét nghiệm này, người bệnh không được phép sử dụng một số loại thuốc như kháng sinh, thuốc trung hòa acid dạ dày, bismuth, thuốc bao vết loét dạ dày, thuốc kháng acid...

• Nếu không thể mang tới ngay trung tâm xét nghiệm thì mẫu phân cần phải bảo quản trong điều kiện lạnh.

Thời gian nhận kết quả: Xét nghiệm tìm Hp trong phân thường có kết quả sau 1 - 4 ngày.

Ưu điểm

• Có thể phát hiện một số bệnh lý tiêu hóa khác thông qua xét nghiệm, mẫu phân.
• Là phương pháp không xâm lấn, an toàn, có thể làm với tất cả các đối tượng

Nhược điểm

• Thời gian xét nghiệm và chờ nhận kết quả lâu.
• Không quan sát được các tổn thương khác ở dạ dày.

4. Xét nghiệm máu tìm vi khuẩn HP

Phương pháp xét nghiệm này sử dụng mẫu máu lấy từ tĩnh mạch người bệnh sau đó quay ly tâm tách huyết tương. Nếu xét nghiệm thấy trong huyết tương tồn tại kháng thể IgG và IgM thì xét nghiệm dương tính - chứng tỏ cơ thể đã bị nhiễm vi khuẩn HP.

Đây cũng không phải loại xét nghiệm được ưu tiên thực hiện, chỉ những cơ sở không có phương pháp xét nghiệm nào khác mới thực hiện xét nghiệm này. Lý do là vì vi khuẩn HP có thể tồn tại ở một số khu vực khác dạ dày như khoang miệng, xoang, đường ruột nhưng hoàn toàn không gây bệnh tại dạ dày. Tuy nhiên, xét nghiệm máu vẫn dương tính gây nhầm lẫn cho việc điều trị.

Ngoài ra, Vì kháng thể trong máu giảm rất chậm, do đó sau điều trị diệt hết HP, nồng độ kháng thể vẫn tiếp tục còn lại trong máu của người bệnh sau một thời gian dài, bởi vậy phương pháp này không thể xác định hiện tại bệnh nhân còn nhiễm hay đã hết nhiễm HP.

Trên đây là 4 phương pháp xét nghiệm vi khuẩn HP dạ dày phổ biến nhất. Nếu gặp các triệu chứng của tình trạng nhiễm HP dạ dày, bạn đọc nên thăm khám với bác sĩ chuyên khoa Tiêu hóa để được chỉ định phương pháp xét nghiệm phù hợp, tiến hành điều trị theo phác đồ phù hợp tránh những biến chứng ảnh hưởng sức khỏe về sau.