Điều trị tăng huyết áp theo y học cổ truyền như thế nào?

Trong y học cổ truyền, tăng huyết áp được mô tả trong phạm vi các chứng Huyễn vựng, Đầu thống, Thất miên,… và do nhiều nguyên nhân gây ra. Tùy theo từng nguyên nhân mà người thầy thuốc lựa chọn điều trị tăng huyết áp theo y học cổ truyền cho phù hợp. Cùng tìm hiểu các thể lâm sàng và phương pháp điều trị tăng huyết áp trong bài viết dưới đây. 

Tăng huyết áp theo học cổ truyền 

Theo Hiệp hội Tim mạch Quốc gia Việt Nam, tăng huyết áp là khi huyết áp tâm thu ≥140mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương ≥ 90mmHg, ở người trưởng thành khi được đo đúng phương pháp tại phòng khám. 

Còn theo y học cổ truyền, tăng huyết áp không có bệnh danh cụ thể mà căn cứ vào những triệu chứng lâm sàng để phân chia vào chứng: Huyễn vựng (huyễn là hoa mắt, chóng mặt; vựng là váng đầu, đau đầu), đầu thống (đau đầu).

Nguyên nhân của bệnh theo Y học cổ truyền là do: 

• Yếu tố tinh thần (rối loạn tình chí): Tinh thần căng thẳng kéo dài, hay lo nghĩ, tức giận khiến Can khí uất kết, dẫn đến hóa nhiệt khiến Can âm hao tổn sinh phong hỏa quấy rối ở phía trên đầu. 
• Yếu tố ăn uống: Ăn uống không điều độ, ăn quá nhiều chất béo ngọt, uống nhiều bia rượu, hút thuốc lá,… gây hại cho Tỳ vị, dẫn đến đàm thấp nội sinh mà phát bệnh.
• Yếu tố bên trong cơ thể (nội thương hư tổn): Thường gặp ở những người lao lực, phòng dục quá độ hay những người tuổi cao, Thận tinh suy yếu không nuôi dưỡng tốt não tủy dẫn đến đau đầu chóng mặt.

Điều trị tăng huyết áp theo y học cổ truyền 

Châm cứu điều trị tăng huyết áp 

Có thể châm các huyệt như: Bách hội, Ấn đường, Phong trì, Thái dương, Trung đô, Thái xung, Can du, Huyết hải, Nội quan, Thần môn, Túc tam lý, Tam âm giao, Tỳ du, Huyết hải,… Tùy theo từng nguyên nhân và thể bệnh mà châm bổ, châm tả hay bình bổ bình tả khác nhau. 

Ngoài châm cứu, có thể kết hợp với Nhĩ châm (châm loa tai): các điểm Hạ áp, Can, Thận, Thần môn. 

Liệu trình điều trị: mỗi ngày châm 1 lần (20-30 phút), điều trị 15 đến 20 ngày/ liệu trình. Chú ý: tuyệt đối tuân thủ nguyên tắc vô khuẩn khi châm. Giải thích với người bệnh trước khi châm để tránh các tai biến khi châm cứu như vựng châm, choáng, ngất, chảy máu, gãy kim,... Không được tự ý châm khi không có chỉ định của bác sĩ.

Xoa bóp bấm huyệt điều trị tăng huyết áp 

Các bước thực hiện bấm huyệt hạ huyết áp 

• Người bệnh nằm thẳng. Thầy thuốc thực hiện miết trán bằng cách sử dụng ngón tay trỏ và ngón tay giữa, bắt đầu thực hiện miết từ trán ra hai bên 20 - 30 lần. 
• Sử dụng năm đầu ngón tay thực hiện chải tóc từ chân tóc ở trán lên đến đỉnh đầu và dọc ra sau gáy 20 - 30 lần. 
• Tiếp tục thực hiện các thủ thuật xoa, xát, miết, phân, day, ấn, bấm, bóp, lăn, vỗ. 
• Day, ấn, bấm các huyệt như trong công thức huyệt châm cứu.
• Mỗi lần xoa bóp bấm huyệt từ 20 đến 30 phút, ngày một lần, một liệu trình 10 đến 15 lần.

Bạn có thể tự bấm huyệt cho chính mình bằng cách dùng đầu ngón tay cái bấm thẳng góc vào các huyệt vị, mỗi huyệt day bấm 1-3 phút. Nên bấm huyệt cả hai bên. Ngày bấm 1-2 lần. Nên bấm huyệt thường xuyên hàng ngày nếu huyết áp của bạn ở mức độ cao.    

Bài thuốc đông y điều trị tăng huyết áp 

• Bài Thiên ma câu đằng ẩm hoặc Long đởm tả can thang: Dùng trong thể Can dương thượng cang (Hoa mắt, choáng váng, đau đầu, mặt đỏ, hay tức giận, ít ngủ, ngủ hay mê, miệng đắng, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch huyền sác hoặc huyền hoạt).
• Bài Tri bá địa hoàng thang, Kỷ cúc địa hoàng thang hoặc Lục vị quy thược: Dùng trong thể Can Thận âm hư (người bệnh mệt mỏi, váng đầu, hay quên, lưng gối đau yếu, ù tai, mất ngủ. Nam giới có thể di tinh, lòng bàn tay bàn chân nóng, chất lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch huyền tế).
• Bài Hữu quy hoàn: Dùng trong trường hợp Âm dương lưỡng hư (người cao tuổi hoặc phụ nữ sau khi hết kinh. Mệt mỏi, sắc mặt trắng, đau đầu, chóng mặt, ngủ ít, hồi hộp, ù tai, đau lưng, mỏi gối, đại tiện lỏng, sợ lạnh, chân tay lạnh, tiểu đêm nhiều lần. Nam giới có thể có di tinh liệt dương. Chất lưỡi hồng nhạt, rêu lưỡi trắng, mạch huyền tế hoặc trầm tế sác). 
• Bài Bán hạ bạch truật thiên ma thang: Dùng trong trường hợp Đàm thấp (người đau đầu, đau nặng đầu, hoa mắt, chóng mặt, ngực tức, bụng đầy, buồn nôn, ăn ít, mệt mỏi, ngủ li bì, chất lưỡi nhợt bệu, rêu lưỡi trắng, ánh vàng, mạch nhu hoạt). 

Lối sống lành mạnh phòng và điều trị tăng huyết áp 

• Thay đổi lối sống giúp làm tăng hiệu quả của các phương pháp điều trị tăng huyết áp, đồng thời hạn chế tiến triển và biến chứng bệnh tăng huyết áp. 
• Chế độ ăn giàu rau quả, calci, kali, ít muối, ít chất béo có thể giúp hạ huyết áp. Giảm ăn mặn < 6g NaCl/ngày. Tối ưu dưới 1500mg Na, tăng lượng muối K trong khẩu phần ăn 3500-5000mg/ngày
• Hạn chế mỡ động vật bão hòa và các thức ăn chứa nhiều cholesterol.  
• Hạn chế dùng rượu bia, thuốc lá, cà phê và các chất kích thích có hại cho cơ thể. Không nên dùng quá 10g cồn tương đương với ( 250 ml bia, 110 ml rượu vang (12 độ), 32 ml rượu mạnh (40 độ).
• Nên điều chỉnh thời gian sinh hoạt, nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng mệt mỏi…  
• Giảm cân nặng nếu thừa cân, béo phì. Mục tiêu trong lượng cơ thể BMI  nên duy trì tối ưu từ 20 - 22,9 kg/m2.
• Tăng cường hoạt động thể lực nếu tình huống lâm sàng cho phép, nên khuyến khích bệnh nhân tập thể dục đều. Duy trì ít nhất 30 - 45 phút/ngày vào hầu hết các ngày trong tuần.  

Trên đây là một số thông tin trong điều trị tăng huyết áp bằng đông y. Điều trị bệnh tăng huyết áp bằng các biện pháp y học cổ truyền đạt hiệu quả cao với các trường hợp tăng huyết áp mức độ nhẹ, chưa có biến chứng. Đồng thời, nên phối hợp điều trị giữa y học cổ truyền và y học hiện đại để mang đến hiệu quả tốt nhất.