Hội chứng đuôi ngựa: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Hội chứng đuôi ngựa là một hội chứng thường xuất hiện trong các bệnh lý liên quan đến cột sống thắt lưng. Tiên lượng của hội chứng đuôi ngựa phụ thuộc vào thời gian phát hiện và cách thức điều trị. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về triệu chứng cũng như các nguyên nhân thường gặp và phương pháp điều trị hội chứng đuôi ngựa.

Hội chứng đuôi ngựa là gì?

Vùng đuôi ngựa được tạo bởi toàn bộ các rễ thần kinh từ dưới chóp cùng tủy sống, bao gồm các rễ từ thần kinh thắt lưng số 2 đến rễ thần kinh cùng số 5 và cả các rễ thần kinh cụt. Do có hình dạng đuôi ngựa nên được gọi là đám rối thần kinh đuôi ngựa.

Các rễ đuôi ngựa chi phối vận động và cảm giác ở chi dưới, vùng hậu môn và sinh dục. 

Hội chứng đuôi ngựa là tình trạng các rễ thần kinh trong vùng đuôi ngựa bị chèn ép bởi bất kỳ nguyên nhân gì, gây nên các triệu chứng liên quan đến các vùng mà đám rối thần kinh chi phối. 

Triệu chứng của hội chứng đuôi ngựa

Các triệu chứng lâm sàng thường xuất hiện nhanh chóng và thường phối hợp với nhau ở các mức độ khác nhau. Một số bệnh sử có liên quan gồm:

• Bị chấn thương lưng gần đây.
• Phẫu thuật cột sống thắt lưng gần đây.
• Có tiền sử ung thư.
• Bị nhiễm trùng nặng gần đây.

 Các triệu chứng điển hình của hội chứng đuôi ngựa CES là:(2)

• Đau thắt lưng dữ dội, kém đáp ứng với thuốc giảm đau thông thường.
• Yếu liệt cơ, rối loạn hay mất cảm giác kèm theo cảm giác đau một hay cả hai chân.
• Có khả năng mất cảm giác vùng chậu.
• Rối loạn chức năng bàng quang như bí tiểu, tiểu khó…
• Đại tiểu tiện mất tự chủ.
• Rối loạn cảm giác của bàng quang hay trực tràng.
• Rối loạn chức năng sinh dục.
• Mất phản xạ tại chân.

Nguyên nhân gây ra hội chứng đuôi ngựa?

Thoát vị đĩa đệm vùng thắt lưng là nguyên nhân gây bệnh thường gặp. Đĩa đệm sẽ thoái hóa theo tuổi tác, những dây chằng cố định nó bắt đầu yếu dần. Khi bị kéo căng quá mức hay chấn thương vùng cột sống thắt lưng có khả năng gây ra tình trạng thoát vị đĩa đệm và biến chứng hội chứng chùm đuôi ngựa.

Ngoài ra một số nguyên nhân khác gây bệnh là:

• Khối u hay tổn thương cột sống.
• Nhiễm trùng ở cột sống.
• Bị hẹp ống sống bẩm sinh hay do chấn thương.
• Chấn thương ảnh hưởng trực tiếp đến cột sốt thắt lưng như té ngã, tai nạn giao thông,…
• Có sự bất thường bẩm sinh như dị dạng động tĩnh mạch cột sống.
• Xuất huyết tủy sống.
• Những biến chứng sau phẫu thuật cột sống thắt lưng hay gây tê tủy sống.

Chẩn đoán hội chứng đuôi ngựa như thế nào?

Chẩn đoán hội chứng đuôi ngựa thường dựa vào bệnh sử y tế, thăm khám các triệu chứng lâm sàng, và các kết quả cận lâm sàng.

Các cận lâm sàng cần thiết như:

• Chụp X - quang, cắt lớp vi tính (CTscan) cột sống thắt lưng thẳng: khảo sát xương vùng cột sống thắt lưng.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI) vùng thắt lưng cùng: cho thấy hình ảnh tủy sống, rễ thần kinh và những khu vực xung quanh.
• Chụp tủy sống (myelogram): Chụp X-quang ống sống sau khi tiêm chất cản quang vào khoang dịch não tủy. Kết quả chụp có thể cho thấy tủy sống hay những dây thần kinh trong ống sống bị đẩy lệch do nhân đệm thoát vị, gai xương, khối u,…
• Xét nghiệm máu: Xét nghiệm này được chỉ định cho những người nghi ngờ mắc hội chứng chùm đuôi ngựa do nhiễm trùng hay do những tình trạng viêm mạn tính.

Các phương pháp điều trị hội chứng đuôi ngựa

Hội chứng đuôi ngựa là một cấp cứu nội - ngoại thần kinh, cần được phát hiện và điều trị kịp thời để tránh xảy ra các biến chứng nguy hiểm khác. 

Điều trị bằng phương pháp nội khoa, ngoại khoa hoặc kết hợp cả hai phải dựa vào mức độ nặng, tình trạng của bệnh nhân trên lâm sàng.

Điều trị nội khoa

Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh mà lựa chọn các thuốc phù hợp với tình trạng người bệnh:

• Sử dụng liều cao Corticoid nhằm cải thiện tình trạng phù nề dây thần kinh.
• Sử dụng kháng sinh trong trường hợp nhiễm trùng.
• Sử dụng xạ trị, hóa trị sau phẫu thuật trong trường hợp có khối u.
• Một số thuốc có tác dụng khác như: giảm đau, giãn cơ, giảm đau thần kinh,...

Điều trị ngoại khoa

• Phẫu thuật cần thực hiện một cách nhanh chóng để ngăn chặn các tổn thương vĩnh viễn như liệt hai chân, rối loạn chức năng bàng quang, sinh dục.
• Người bệnh cần được chẩn đoán và tiến hành phẫu thuật tốt nhất trong vòng 48 giờ kể từ khi phát hiện. Thời gian phát hiện và phẫu thuật càng sớm thì tiên lượng hồi phục càng tốt và ngược lại.
• Thời gian phục hồi cũng sẽ được rút ngắn nếu người bệnh được áp dụng thêm các biện pháp hỗ trợ sau phẫu thuật.

Điều trị phục hồi chức năng

• Đối với các tổn thương của hội chứng đuôi ngựa, việc điều trị phục hồi chức năng vận động, cảm giác là vô cùng quan trọng và cần thiết, điều trị sớm giúp người bệnh sớm trở lại cuộc sống bình thường và hòa nhập với cộng đồng.

• Điều trị phục hồi chức năng bao gồm: chức năng vận động chi dưới, chức năng bàng quang trực tràng, chức năng sinh dục,...

Cách phòng tránh hội chứng đuôi ngựa

• Tránh ngồi làm việc quá lâu một tư thế, tránh thay đổi tư thế đột ngột.
• Tránh mang vác các vật nặng, khi phải bê vác các vật nặng cần có tư thế phù hợp.
• Kiểm soát cân nặng, hạn chế gây sức ép lên đĩa đệm cột sống.
• Khi phải lao động, chơi thể thao cần trang bị bảo hộ, phòng ngừa chấn thương.
• Bổ sung dinh dưỡng cân đối.
• Chế độ tập luyện thể dục thể thao hợp lý, nên chọn các môn phù hợp khi có các triệu chứng của bệnh lý.
• Khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào của hội chứng đuôi ngựa hoặc các bệnh lý cơ xương khớp khác, cần thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Các triệu chứng của hội chứng đuôi ngựa CES đôi khi biểu hiện một cách rõ ràng nhưng cũng có thể chồng lấp bởi các bệnh lý khác khiến người bệnh không được chẩn đoán kịp thời và điều trị. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin cần thiết về bệnh lý này để thăm khám bác sĩ sớm nhất khi có các biểu hiện bất thường.