Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị u tuyến nước bọt mang tai

Tuyến mang tai mặc dù ít được chú ý đến nhưng đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hoá và duy trì độ ẩm cho miệng. Bài viết dưới đây chia sẻ đến bạn đọc các khía cạnh của bệnh u tuyến mang tai từ nguyên nhân đến triệu chứng và các phương pháp điều trị.

U tuyến nước bọt mang tai là gì?

Có nhiều tuyến nước bọt ở môi, má, miệng và cổ họng. Sự phát triển của các tế bào, được gọi là khối u, có thể xảy ra ở bất kỳ tuyến nào trong số này. Tuyến mang tai là nơi thường xảy ra các khối u tuyến nước bọt nhất.

Tuyến mang tai là tuyến nước bọt lớn nhất trong cơ thể, nằm ở vùng ngoài của mặt, gần góc hàm hai bên. Có chức năng giúp tiêu hoá thức ăn và làm ẩm vùng miệng.

Bệnh u tuyến mang tai là sự phát triển bất thường của các tế bào trong tuyến. Bệnh thường dễ nhầm lẫn với các bệnh cùng gây sưng tuyến mang tai. Bệnh gặp ở mọi lứa tuổi và thường là lành tính. Tuy nhiên một số dạng vẫn có thể phát triển chuyển sang ác tính. U tuyến nước bọt mang tai ác tính chiếm 5% trong số khối u ác vùng đầu mặt cổ.

Phân loại u nước bọt mang tai:

U tuyến nước bọt mang tai theo phân loại giải phẫu bệnh chia thành nhiều typ, theo tính chất u có thể chia thành 2 dạng: 

• U lành tính: loại phổ biến nhất, phát triển chậm và ít có khả năng thành ác tính. Bao gồm một số loại thường gặp như: u đa dạng tuyến nước bọt lành tính (Pleomorphic adenoma), u Warthin (adenolymphoma), u myoepithelioma, u tuyến tế bào đáy…
• U ác tính: các tế bào ung thư có thể được sinh ra từ chính tuyến nước bọt mang tai hoặc di căn từ xa đến. Bao gồm ung thư biểu mô tuyến nhầy, ung thư biểu mô nang tuyến, ung thư biểu mô tế bào acinic, ung thư biểu mô tuyến, ung thư biểu mô tế bào vảy (SCC), ung thư biểu mô không biệt hóa, ung thư biểu mô tuyến đa hình…

Nguyên nhân gây u tuyến nước bọt mang tai

Theo các chuyên gia nguyên nhân gây u tuyến nước bọt hiện còn chưa rõ ràng. Nhiều nghiên cứu chỉ ra có một số yếu tố nguy cơ có thể tác động gây bệnh u tuyến nước bọt nói chung và u tuyến nước bọt mnag tai nói riêng:

• Nhiễm trùng: Một trong những nguyên nhân phổ biến là nhiễm trùng, thường là do vi khuẩn hoặc virus. Nhiễm trùng có thể gây sưng và kích thích tăng sản tuyến nước bọt, dẫn đến hình thành u. Viêm nhiễm của tuyến nước bọt mang tai có thể làm tăng kích thước của tuyến và gây ra các triệu chứng như đau và sưng.
• Yếu tố di truyền: một số người có khả năng cao hơn để phát triển bệnh u tuyến nước bọt mang tai do yếu tố di truyền.
• Dị ứng: Các dị ứng có thể gây sưng và kích thích tuyến nước bọt, tăng nguy cơ phát triển u.
• Các tình trạng khác: các bệnh như hội chứng Sjögren, một bệnh liên quan đến tuyến nước bọt và các tuyến nước bọt khác trong cơ thể, cũng có thể gắn liền với bệnh u tuyến nước bọt mang tai.
• Thiếu nước: thiếu nước có thể gây khô trong miệng, kích thích tăng sản tuyến nước bọt, và dẫn đến hình thành u.
• Tác động môi trường: môi trường khói, bụi, và hóa chất có thể kích thích tuyến nước bọt và góp phần vào sự hình thành u.
• Tuổi tác: người già thường có nguy cơ cao hơn do quá trình lão hóa và thay đổi trong hệ thống miễn dịch.
• Các bệnh suy giảm miễn dịch
• Thói quen sinh hoạt kém khoa học (ăn đồ cay nóng, dưa muối,...), thuốc lá và khói thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Triệu chứng của u tuyến nước bọt mang tai

Triệu chứng của u tuyến nước bọt mang tai có thể biến đổi tùy thuộc vào vị trí và mức độ của khối u. Cũng có khi triệu chứng không rõ ràng, bệnh phát hiện tình cờ khi chụp phim hoặc siêu âm. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:

• Sưng đau tuyến nước bọt mang tai: sưng đau ở vị trí góc hàm, đau tăng khi sờ vào, đây là triệu chứng hay gặp trong trường hợp có yếu tố viêm nhiễm.
• Người bệnh tự sờ thấy khối sưng to vùng mang tai.
• Đỏ da vùng da xung quanh tuyến nước bọt mang tai.
• Đau tai: đau hoặc khó chịu ở tai là một trong những triệu chứng thường gặp. Đau có thể kéo dài hoặc xuất hiện vài ngày rồi biến mất.
•  Nuốt hoặc nhai thức ăn có cảm giác vướng
• Khó nói, khó nuốt, cảm giác khô miệng
• Mệt mỏi, khó chịu, sút cân: các triệu chứng có thể gặp khi bị u tuyến nước bọt mang tai
• Liệt mặt hoặc liệt các dây thần kinh trong trường hợp u chèn ép.

Người ta có thể dựa vào một vai triệu chứng và tính chất của khối u để phân biệt u lành tính và ác tính. Tuy nhiên để chẩn đoán một cách chính xác cần đến kết quả sinh thiết khối u:

• U lành tính: thường phát triển chậm, khối gọn, mềm, thường không đau và ít gây triệu chứng nặng nề.
• U ác tính: tốc độ phát triển nhanh, gây đau, có thể có liệt mặt, tính chất khối u bất thường, bờ không đều tăng sinh mạch máu.

Chẩn đoán u tuyến nước bọt mang tai

Chẩn đoán u tuyến nước bọt mang tai được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa Tai mũi họng. Quá trình nay bao gồm hỏi bệnh, thăm khám lâm sàng xác định khối bất thường tại tuyến mang tai, khám hạch và đánh giá toàn thân. Kết hợp các cận lâm sàng giúp chẩn đoán. Bao gồm chẩn đoán hình ảnh như siêu âm, chụp cộng hưởng từ, sinh thiết khối u và làm giải phẫu bệnh, ngoài ra có thể có các xét nghiệm hỗ trợ như xét nghiệm máu, xét nghiệm nước bọt… để hỗ trợ tìm nguyên nhân và điều trị.

Các bác sĩ sẽ làm gì với khối u tuyến nước bọt mang tai?

Sau khi chẩn đoán xác định bệnh u tuyến nước bọt mang tai. Các bác sĩ sẽ căn cứ vào nguyên nhân gây bệnh, thể bệnh, bệnh kèm theo để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp cho từng người bệnh.

Điều trị nội khoa: Sử dụng kháng sinh trong các trường hợp do viêm nhiễm.

Đối với khối u lành tính, phẫu thuật là phương pháp thường được đặt ra, tuy nhiên nếu không điều trị triệt để khối u có thể tái phát.

Trường hợp khối u là ác tính, ngoài phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn khối u, có thể kết hợp hoá chất và xạ trị, làm tăng hiệu quả điều trị và tránh tái phát.

U tuyến nước bọt mang tai 80% là lành tính, tuy nhiên vẫn có tỉ lệ nhất định chuyển dạng ác tính, do đó không nên chủ quan. Thông qua việc hiểu rõ về u tuyến nước bọt mang tai, cho cái nhìn toàn diện về bệnh, giúp người bệnh giảm lo lắng và có những hành động đến thăm khám kịp thời khi có triệu chứng nghi ngờ.