Rối loạn phân ly
Các rối loạn phân ly là một nhóm các rối loạn thường gặp. Tỉ lệ người mắc rối loạn này chiếm 0,3 - 0,5 % dân số. Các rối loạn phân ly hay phát sinh ở tuổi trẻ, nữ nhiều hơn nam.
Biểu hiện triệu chứng lâm sàng của rối loạn phân ly rất đa dạng. Có thể là các triệu chứng cơ thể, các triệu chứng về thần kinh, tâm thần, có thể giống rất nhiều loại bệnh khác nhau mà lại chẳng giống bệnh nào.
Các triệu chứng của rối loạn phân ly từ mất trí nhớ đến nhận dạng thay thế thường phát triển như là một phản ứng đối với chấn thương và giúp giữ những kỷ niệm khó khăn.
Các đặc trưng của rối loạn phân ly
- Tăng cảm xúc là do hoạt động của vỏ não suy yếu, thoát ly khỏi sự kiềm chế của dưới vỏ. Do đó trước kích thích mạnh của sang chấn thì không tự kiềm chế được, vỏ não lâm vào trạng thái ức chế.
- Cơ chế ám thị do các cảm xúc căng thẳng và lo sợ, các kích thích sang chấn dễ gây ra phản ứng dây chuyền tập thể. Do vậy khi có một người trong tập thể bị, nhiều người khác có thể cũng bị, làm cho người ta có cảm giác bệnh có thể lây lan.
Trong lâm sàng, bệnh nhân thể hiện bằng một loạt các triệu chứng cơ thể cùng với mất chức năng thứ phát mà không có một nguyên nhân tổn thương thực thể nào.
Các triệu chứng rối loạn phân ly
Rối loạn vận động
- Rất đa dạng như lắc đầu, gật đầu, nháy mắt, múa giật. Hay gặp nhất lại là run toàn thân hoặc run cục bộ một phần chi thể, run tăng lên khi chú ý.
- Triệu chứng liệt phân ly cũng hay gặp ở các mức độ khác nhau, gặp cả liệt cứng và liệt mềm, một chi, hai chi hoặc cả tứ chi, nhưng trương lực cơ không thay đổi.
- Có thể gặp chứng rối loạn phát âm như khó nói, nói lắp, không nói trong khi cơ quan phát âm không bị tổn thương.
Rối loạn cảm giác
Rối loạn cảm giác thường gặp trong phân ly là cảm giác đau. Tăng cảm giác đau trong phân ly phức tạp hơn nhiều, dễ làm cho người ta nhầm với các triệu chứng đau “thực vật” và đau ngoại khoa như đau viêm ruột thừa, đau giun chui ống mật, đau vùng trước tim, đau dây thần kinh hông.
Rối loạn các giác quan
- Rối loạn tâm thần (quên, rối loạn cảm xúc, rối loạn tư duy...).
- Sững sờ phân ly: vận động tự chủ giảm hoặc mất, người bệnh nằm hoặc ngồi bất động trong thời gian dài. Không nói và không hoạt động, không có các đáp ứng với một số kích thích như tiếng động, không mất ý thức, 2 mắt mở hoặc nhắm nghiền.
Các rối loạn lên đồng và bị xâm nhập
Mất ý thức tạm thời. Hành động của cá nhân như một nhân cách khác, một linh hồn khác, một vị thần hoặc một lực lượng nào đó điều khiển. Xuất hiện một số động tác, tư thế, lời nói hạn chế và lặp lại.
Nguyên nhân gây chứng rối loạn phân ly
Chấn thương tâm lý hoặc hoàn cảnh xung đột
Đó là những chấn thương gây cảm xúc mạnh như lo sợ cao độ, tức giận quá mức, thất vọng nặng nề... Các rối loạn này thường phát sinh một thời gian ngắn sau khi chấn thương. Đôi khi khó tìm thấy dấu vết của các chấn thương tâm lý, nhất là các trường hợp tái phát nhiều lần.
Các yếu tố nguy cơ
- Nhân cách yếu, thiếu tự chủ, thiếu kiềm chế, thích được chiều chuộng, thích phô trương.
- Tinh thần chịu đựng khó khăn kém, thiếu lý tưởng sống lành mạnh.
- Ngoài ra cũng có thể gặp các yếu tố có hại khác như nhiễm khuẩn, nhiễm độc, suy dinh dưỡng, chấn thương sọ não.
Phương pháp điều trị chứng rối loạn phân ly
Điều trị chủ yếu bằng liệu pháp tâm lý, liệu pháp ám thị thường được dùng có hiệu quả. Có thể áp dụng biện pháp thôi miên cũng đạ hiệu quả tốt. Kết hợp với trị liệu tâm lý, có thể dùng các thuốc hướng tâm thần, châm cứu, bấm huyệt.
Cần chú ý khi áp dụng liệu pháp tâm lý là phải có thái độ tôn trọng người bệnh, không được xem họ là người giả bệnh. Cần tránh thái độ quá chiều chuộng, quá lo lắng, theo dõi quá chặt chẽ.
Song song với tâm lý liệu pháp cần tăng cường điều trị tâm thần, nâng đỡ thể trạng và điều chỉnh sự mất cân bằng của hai quá trình hưng phấn và ức chế ở vỏ não bằng các thuốc an thần nhẹ và các thuốc hoạt hóa vỏ não. Kết hợp với các liệu pháp điều trị toàn diện khác như âm nhạc, thể thao, lao động, thư giãn, luyện tập.
