Suy dinh dưỡng thể Marasmus ở trẻ em

Suy dinh dưỡng thể marasmus là một trong hai thể suy dinh dưỡng cấp tính nghiêm trọng: marasmus (thể teo đét) và kwashiorkor (thể phù). Cha mẹ cần hiểu được nguyên nhân, triệu chứng để cho trẻ thăm khám và điều trị chứng suy dinh dưỡng nặng này ở trẻ. 

Thế nào là suy dinh dưỡng thể Marasmus?

Marasmus là một dạng suy dinh dưỡng nghiêm trọng - cụ thể là thiếu dinh dưỡng protein - năng lượng. Nó là kết quả của việc thiếu calo tổng thể. Marasmus là sự thiếu hụt tất cả các chất dinh dưỡng đa lượng: carbohydrate, chất béo và protein. Nếu trẻ bị bệnh marasmus, trẻ sẽ thiếu năng lượng cần thiết để duy trì các chức năng cơ thể bình thường. 

Trẻ em bị suy dinh dưỡng thể marasmus có biểu hiện suy kiệt rõ rệt, thiếu cân trầm trọng và hốc hác. Trẻ có thể bị còi cọc cả về chiều cao và cân nặng. Marasmus kéo dài dẫn đến nguy cơ tử vong. Vì vậy, điều quan trọng là phải biết cách ngăn chặn sự phát triển của chứng marasmus và cách phòng ngừa các biến chứng.

So sánh suy dinh dưỡng thể marasmus và kwashiorkor

Marasmus và kwashiorkor là hai biến thể khác nhau của tình trạng thiếu dinh dưỡng protein-năng lượng nghiêm trọng. 

Kwashiorkor - cân nặng của trẻ còn khoảng 60-80% trọng lượng của trẻ bình thường (từ -3SD đến - 4SD) là biểu hiện nghiêm trọng của tình trạng suy dinh dưỡng protein-năng lượng. Nó có liên quan đến chế độ ăn kém chất lượng, nhiều carbohydrate nhưng hàm lượng protein thấp để trẻ có thể có đủ năng lượng ăn vào. Thiếu protein nghiêm trọng dẫn đến phù nề, sưng tấy chứa dịch, đặc biệt là ở bụng và mặt.

Marasmus - cân nặng của trẻ còn dưới 60% trọng lượng của trẻ bình thường (dưới - 4SD) là biểu hiện nghiêm trọng của tình trạng suy dinh dưỡng protein-năng lượng. Nó xảy ra do thiếu hụt tổng lượng calo. Điều này dẫn đến sự thiếu rõ rệt của mô mỡ và cơ. Một đứa trẻ mắc bệnh marasmus có thể bị phù nề do thiếu protein, hiện tượng này được gọi là marasmic-kwashiorkor.

Ảnh hưởng của suy dinh dưỡng thể marasmus với trẻ

Khi cơ thể trẻ bị thiếu năng lượng từ thức ăn, cơ thể bắt đầu “ăn” các mô của chính mình - đầu tiên là mô mỡ (mỡ trong cơ thể) và sau đó là cơ. Cơ thể cũng bắt đầu “tắt” một số chức năng của mình để tiết kiệm năng lượng. 

Hoạt động của tim chậm lại, gây ra nhịp tim thấp, huyết áp thấp và nhiệt độ cơ thể thấp. Trong một số trường hợp, điều này dẫn đến suy tim. Hệ thống miễn dịch của trẻ cũng bị tổn hại nghiêm trọng, khiến những trẻ suy dinh dưỡng thể teo đét dễ bị nhiễm trùng, bệnh tật và chậm hồi phục hơn.

Trẻ em mắc bệnh marasmus mãn tính sẽ không có đủ nguồn lực thể chất để tăng trưởng và phát triển như bình thường. Chúng có thể bị còi cọc về kích thước, chậm phát triển hoặc thiểu năng trí tuệ. Những ảnh hưởng này có thể kéo dài, ngay cả ở những trẻ đã được điều trị. 

Ngoài ra, trẻ bị suy dinh dưỡng thể marasmus còn đối mặt với các vấn đề: 

• Hệ tiêu hóa: Suy dinh dưỡng nghiêm trọng có liên quan đến teo nhung mao và sau đó là mất các enzyme ở viền bàn chải như disaccharidases, giảm sản mật và suy giảm hấp thu qua niêm mạc dạ dày. Giảm tiết axit dạ dày và góp phần làm vi khuẩn phát triển quá mức.
• Hệ thống thần kinh trung ương: Suy dinh dưỡng nghiêm trọng có thể góp phần làm thay đổi chức năng não và thay đổi hành vi. Hơn nữa, suy giảm phát triển có liên quan đến suy dinh dưỡng nghiêm trọng.
• Chức năng nội tiết: Suy dinh dưỡng nặng có thể dẫn đến teo tuyến thượng thận và tuyến yên mà không làm giảm đáng kể chức năng nội tiết. Nồng độ cortisol trong huyết tương có thể tăng lên do cortisol giảm liên kết với albumin thứ phát do hạ albumin máu. Sự tiết insulin để đáp ứng với lượng glucose sẽ trở lại chức năng bình thường sau 3-6 tuần điều trị. Điều này dẫn đến tỷ lệ thanh thải glucose bị suy giảm ở trẻ em mắc chứng marasmus.
• Hệ tim mạch: Suy dinh dưỡng nặng có liên quan đến tình trạng mỏng các sợi cơ tim và suy giảm khả năng co bóp. Điều này dẫn đến giảm cung lượng tim, tỷ lệ thuận với việc giảm cân. Cùng với những bất thường về điện giải, suy giảm cung lượng tim và nhịp tim chậm khiến trẻ bị suy dinh dưỡng nặng dẫn đến rối loạn nhịp tim.

Nguyên nhân của chứng suy dinh dưỡng thể marasmus

Nguyên nhân suy dinh dưỡng ở trẻ bị chứng marasmus là do tổng lượng calo nạp vào không đủ. Các yếu tố tăng nguy cơ bao gồm:

• Nguyên nhân xã hội cơ bản của tình trạng marasmus ở trẻ em là nghèo đói và khan hiếm lương thực. 
• Trình độ học vấn của bà mẹ là một yếu tố quan trọng khác dẫn đến khả năng xảy ra tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ em. 
• Nguyên nhân sinh học gây suy dinh dưỡng ở trẻ em bao gồm HIV/AIDS và các bệnh truyền nhiễm khác khác. 
• Nhiễm trùng gây tiêu chảy mãn tính.
• Cho trẻ bú không đủ hoặc cai sữa quá sớm.

Triệu chứng suy dinh dưỡng thể marasmus ở trẻ

• Cân nặng của trẻ còn dưới 60% trọng lượng của trẻ bình thường (dưới - 4SD), không phù. 
• Mất nước, mất cân bằng điện giải
• Nhịp tim chậm: Sự suy giảm chức năng tim mạch có thể góp phần gây hạ huyết áp, hạ thân nhiệt và nhịp tim chậm.
• Nhiệt độ cơ thể thấp
• Tăng trưởng kém
• Thiếu máu: Marasmus thường liên quan đến các triệu chứng thiếu máu.
• Khô mắt: Trẻ có thể bị khô mắt và phát triển các đốm thứ phát do thiếu vitamin A.
• Nhuyễn xương hoặc còi xương: Trong một thời gian dài, sự thiếu hụt canxi và vitamin D có thể dẫn đến sự phát triển của bệnh còi xương hoặc các biến dạng xương khác.

Điều trị và quản lý suy dinh dưỡng thể teo đét ở trẻ

Điều trị suy dinh dưỡng marasmus ở trẻ

Những trẻ đang điều trị chứng marasmus có nguy cơ mắc hội chứng nuôi dưỡng lại, một biến chứng đe dọa tính mạng có thể xảy ra khi cơ thể thiếu dinh dưỡng cố gắng khởi động lại quá nhanh. Vì lý do này, quá trình phục hồi chức năng diễn ra theo từng giai đoạn. 

Lý tưởng nhất, những trẻ mắc bệnh marasmus nên được điều trị tại bệnh viện, dưới sự giám sát y tế chặt chẽ. Các bác sĩ có thể giúp ngăn ngừa hoặc khắc phục hội chứng này bằng cách bổ sung chất điện giải và vi chất dinh dưỡng bị thiếu.

Bao gồm các giai đoạn: 

• Giai đoạn 1 - Bù nước và ổn định: Giai đoạn điều trị đầu tiên tập trung vào việc điều trị tình trạng mất nước, mất cân bằng điện giải và thiếu hụt vi chất dinh dưỡng để chuẩn bị cho cơ thể ăn lại. Bù nước bằng việc cho trẻ uống hoặc qua ống thông mũi.

• Giai đoạn 2 - Phục hồi dinh dưỡng: Việc cho ăn lại bắt đầu từ từ với các công thức dạng lỏng giúp cân bằng cẩn thận carbohydrate, protein và chất béo. Cho ăn bằng ống sau đó chuyển sang chế độ ăn uống thông thường.
• Giai đoạn 3 - Theo dõi và phòng ngừa: Vì bệnh marasmus có thể tái phát nên một phác đồ điều trị hoàn chỉnh bao gồm hướng dẫn và hỗ trợ từ bên ngoài cho cha mẹ trước khi trẻ xuất viện.

Bài viết đã giải đáp các thông tin về suy dinh dưỡng thể marasmus ở trẻ. Hiểu rõ về bệnh giúp cha mẹ nhận biết, điều trị và phòng ngừa hiệu quả cho trẻ.