Tai biến mạch máu não là gì? Nguyên nhân, di chứng và cách phòng tránh

Trước hết, nên nhớ rằng các "cơn" tai biến mạch máu não là tình huống cấp cứu, cần được xử trí bài bản và kịp thời. Bệnh nhân cần được đưa đi cấp cứu càng nhanh càng tốt. 

Mỗi bệnh nhân mắc "bệnh" tai biến mạch máu não có thể tái lại các "cơn" nhiều lần trong đời, do vậy điều trị dự phòng là điều cần thiết. Ngoài ra, y học hiện nay có thể giúp bệnh nhân cải thiện phần nào các di chứng sau tai biến mạch máu não bằng các phương pháp điều trị nội khoa và vật lý trị liệu - phục hồi chức năng.

Bệnh tai biến mạch máu não (đột quỵ) là gì

Tai biến mạch máu não xảy ra đột ngột bất thình lình, là tình trạng máu đến nuôi dưỡng não rất ít, hoặc không đến được do hẹp hoặc do tắc nghẽn động mạch não hoặc do vỡ mạch máu não.

Vì vậy, người ta gọi đột quỵ não là não bộ bị tổn thương một cách đột ngột, dẫn đến những rối loạn chức năng như: Yếu liệt nửa người, tê bì mất cảm giác, miệng méo, mắt nhắm không được, lú lẫn (giảm tri giác) hoặc hôn mê, rối loạn hô hấp và tim mạch, đại tiểu tiện không tự chủ... thậm chí những trường hợp nặng có thể tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Tai biến mạch máu não có 2 thể: Nhồi máu não (do tắc mạch/nghẽn mạch) và Xuất huyết não (chảy máu não/vỡ mạch não).

Nguyên nhân gây tai biến mạch máu não

Các nguyên nhân gây nên tai biến mạch máu não là các bệnh lý gây nên tình trạng tắc nghẽn mạch máu hay vỡ mạch gây ra xuất huyết não:

Tăng huyết áp: đây là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tai biến. Tăng huyết áp sẽ khiến áp lực của máu tác động lên thành mạch tăng lên, lâu dần sẽ gây những tổn thương cho thành mạch như dày thành mạch, giảm tính đàn hồi, mạng xơ vữa, phình dãn thành mạch,... Đối với người bị tăng huyết áp, nguy cơ tai biến sẽ cao hơn 2,5 lần so với những người bình thường.

Xơ vữa động mạch: các mảng xơ vữa bám ở thành mạch máu, khi mảng xơ vữa này dày lên sẽ gây hẹp lòng động mạch, nguy cơ hình thành cục máu đông tại đó và gây tắc mạch, mạng xơ vữa có thể làm phình dãn thành mạch và  nguy cỡ vỡ thành mạch

Các bệnh về tim: các bệnh tim có thể gây nên tai biến mạch máu não như suy tim, bệnh van tim, rung nhĩ, tim phì đại,... các bệnh tim này có nguy cơ hình thành cục máu đông tại tim, khi cục máu đông này di chuyển và bị tắc lại tại mạch máu của não sẽ gây nên tai biến.

Các nguyên nhân khác: giảm huyết áp mạnh đột ngột (tụt huyết áp đột ngột hơn 40 mm Hg),viêm động mạch, viêm tắc tĩnh mạch, thuyên tắc xoang tĩnh mạch. Ở người trẻ: bệnh tiểu cầu gây chảy máu dưới màng nhện, dị dạng động mạch cảnh.

Di chứng tai biến mạch máu não

Các di chứng sau tai biến khiến người bệnh trở thành gành nặng không chỉ cho bản thân mà còn cho gia đình và xã hội. Một số di chứng mà người bệnh có thể gặp phải sau tai biến mạch máu não:

Liệt nửa người: đây là một di chứng thường gặp sau tai biến mạch máu não, mức độ nhẹ có thể chỉ là yếu cơ, hạn chế vận động, nặng có thể là liệt hoàn toàn, mất vận động và cảm giác, liệt 1/2 mặt gây méo miệng, nhắm mắt không kín.

Rối loạn ngôn ngữ: Người bệnh có thể gặp rối loạn ngôn ngữ với các biểu hiện như: nói ngọng, nói lắp, âm điệu bị biến đổi thậm chí không phát âm được

Rối loạn nhận thức: Đây là sự suy giảm các chức năng cao cấp của vỏ não do tổn thương tế bào não gây nên. Rối loạn nhận thức có thể có các biểu hiện sau: hay quên, giảm trí nhớ, lơ mơ không tỉnh táo, không định hướng được không gian thời gian, không nhận biết được người thân gia đình của mình, không hiểu được ngôn ngữ...

Rối loạn cơ tròn: Biểu hiện với các mức độ khác nhau như: tiểu khó, bí tiểu, táo bón, đại tiểu tiện không tự chủ.

Phòng tránh tai biến mạch máu não

Một lời khuyên cho tất cả các bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ tai biến là phải được khám, theo dõi điều trị thường xuyên tại các cơ sở y tế. Khi có các dấu hiệu nghi ngờ tai biến, cần đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất, tránh việc xem nhẹ, làm kéo dài thời gian quý giá can thiệp điều trị, để lại di chứng nặng cho bệnh nhân.

Để chủ động phòng ngừa tai biến mạch máu não, cần phát hiện và chữa trị các bệnh là nguyên nhân gây tai biến như tăng huyết áp, xơ vữa động mạch, bệnh tim mạch... nhất là đối với những trường hợp có bệnh lý tăng huyết áp. Đồng thời cũng cần phát hiện và xử trí những dị dạng mạch máu có thể là nguyên nhân của tai biến mạch máu não.

Ngoài ra cần tránh những yếu tố có thể tạo nên điều kiện xuất hiện tai biến mạch máu não như tình trạng stress tâm lý, gắng sức quá nhiều, bị lạnh đột ngột, uống nhiều rượu bia, có cơn tăng huyết áp... 

Bệnh tai biến mạch máu não nên kiêng gì

Tuy tai biến mạch máu não là một bệnh nguy hiểm, nhưng có thể dự phòng được nếu ta biết cách điều trị dự phòng các yếu tố nguy cơ.

Các bệnh tăng huyết áp, đái tháo đường, các bệnh tim mạch, tăng lipid máu, hút thuốc lá... là bệnh có thể cải thiện được bằng cách thay đổi lối sống ít vận động sang tập thể dục, vận động thường xuyên làm giảm các yếu tố nguy cơ gây vữa xơ động mạch, giảm cân nặng chống béo phì, tăng cholesterol có lợi, giảm cholesterol có hại. Đồng thời, cần kiểm soát huyết áp; không hút thuốc; kiểm soát đường máu nếu có đái tháo đường, ăn thức ăn có hàm lượng chất béo thấp, hạn chế uống rượu…