Bệnh zona là gì? Khám bệnh zona ở đâu tốt

Bệnh zona là một tình trạng nổi mụn gây đau nhức ở da do virut Varicella-zoster gây ra. Đây cũng là loại virut gây ra bệnh thủy đậu (đậu mùa, trái rạ). Bệnh zona dễ bị nhầm với bệnh giời leo do tiếp xúc với côn trùng.

Nội dung bài viết sau đây giới thiệu đến bạn đọc về bệnh zona và cách đi khám, điều trị hiệu quả.

Bệnh zona là gì

Bệnh zona hay herpes zoster là bệnh nhiễm trùng da với biểu hiện là các ban đỏ, mụn nước, bọng nước tập trung thành đám, thành chùm dọc theo đường phân bố của thần kinh ngoại biên. Bệnh do sự tái hoạt của virut Varicella zoster tiềm ẩn ở rễ thần kinh cảm giác cạnh cột sống.

Bệnh hay gặp ở những người già, những người suy giảm miễn dịch, đặc biệt ở người nhiễm HIV/AIDS.

Căn nguyên, bệnh sinh

Căn nguyên

Căn nguyên là một virut hướng da và thần kinh có tên là Varicella zoster virus (VZV),  thuộc họ virut herpes, và cũng chính là virut gây bệnh thủy đậu.

Bệnh sinh

Ở người đã mắc bệnh thủy đậu, sau khi khỏi, một số ít virut tồn tại trong các hạch thần kinh cảm giác cạnh cột sống dưới dạng tiềm tàng, im lặng. Khi gặp điều kiện thuận lợi (các yếu tố khởi động) như suy giảm miễn dịch (suy giảm về thần kinh và thể lực, người già yếu, dùng thuốc ức chế miễn dịch, các bệnh về máu, đái tháo đường), bệnh tạo keo (đặc biệt là bệnh lupus ban đỏ), stress, điều trị tia xạ, ung thư, HIV/AIDS..., virut sẽ tái hoạt, nhân lên và lan truyền gây viêm lan toả và hoại tử thần kinh. Đồng thời virut lan truyền ngược chiều đến da, niêm mạc và gây tổn thương.

Chẩn đoán bệnh zona

Chẩn đoán xác định: chủ yếu dựa vào lâm sàng.

Biểu hiện lâm sàng

Tiền triệu: bệnh khởi đầu với các cảm giác bất thường trên một vùng da  như bỏng, nóng rát, châm chích, tê, đau, nhất là về đêm, hiếm gặp hơn là dị cảm ở một vùng hoặc nhiều dây thần kinh chi phối từ 1 - 5 ngày. Kèm theo có thể nhức đầu, sợ ánh sáng và khó chịu. Thời kỳ này được cho là thời kỳ virut lan truyền dọc dây thần kinh.

Khởi phát: khoảng nửa ngày đến một ngày sau, trên vùng da có dấu hiệu tiền triệu xuất hiện những mảng đỏ, hơi nề nhẹ, đường kính khoảng vài cm, gờ  cao hơn mặt da, sắp xếp dọc theo đường phân bố thần kinh và dần dần nối với nhau thành dải, thành vệt.

Toàn phát

Triệu chứng da: vài ngày sau, trên những mảng đỏ da xuất hiện mụn nước, bọng nước tập trung thành đám giống như chùm nho, lúc đầu mụn nước căng, dịch trong, sau đục, hóa mủ, dần dần vỡ đóng vảy tiết. Thời gian trung bình từ khi phát tổn thương đến khi lành sẹo khoảng 2 - 4 tuần. Người cao tuổi tổn thương nhiều, diện rộng; mụn nước, bọng nước có thể xuất huyết, hoại tử da, nhiễm khuẩn, sẹo xấu và kéo dài. Ở trẻ em tổn thương ít, tiến triển nhanh.

Vị trí: thường chỉ ở một bên, không vượt quá đường giữa cơ thể và theo đường phân bố của một dây thần kinh ngoại biên; cá biệt bị cả hai bên hay lan toả.

Hạch bạch huyết vùng lân cận sưng to.

Triệu chứng cơ năng: đau xuất hiện sớm, có thể trước cả tổn thương ngoài da và luôn thay đổi trong suốt thời gian bệnh tiến triển. Mức độ đau rất đa dạng từ nhẹ như cảm giác rát bỏng, âm ỉ tại chỗ hay nặng như kim châm, giật từng cơn.

Triệu chứng đau thường phụ thuộc vào lứa tuổi. Ở trẻ em, người trẻ đau ít. Người nhiều tuổi đau thành từng cơn, kéo dài, thậm chí hàng năm khi tổn thương ngoài da đã lành sẹo, còn gọi là đau sau zona.

Các rối loạn khác: có thể thấy rối loạn bài tiết mồ hôi, vận mạch, phản xạ dựng lông (nhưng hiếm gặp).

Các thể lâm sàng

Theo vị trí tổn thương

• Zona liên sườn và ngực bụng: là thể lâm sàng hay gặp nhất, chiếm 50% trường hợp.
• Zona cổ (đám rối cổ nông) và cổ cánh
• Zona gáy cổ: có tổn thương ở gáy, da đầu, vành
• Zona hông, bụng, sinh dục, bẹn, xương cùng, ụ ngồi, đùi.

Theo hình thái tổn thương

Những hình thái này thường gặp ở những người suy giảm miễn dịch như HIV/AIDS, ung thư, hoá trị liệu,... bao gồm:

• Zona lan toả (disseminated zoster).
• Zona nhiều dây thần
• Zona tái phát.

Các thể zona đặc biệt

•  Zona mắt: chiếm 10-15% các thể zona. Do tổn thương thần kinh V hay thần kinh sinh ba chi phối cho mắt, hàm trên và hàm dưới, trong đó tổn thương nhánh mắt gấp 5 lần các nhánh khác. Có thể có các biến chứng về mắt như viêm kết mạc, giác mạc, củng mạc, thậm chí nặng đe doạ thị lực như hoại tử võng mạc cấp tính, viêm dây thần kinh thị giác, hội chứng đỉnh ổ mắt, viêm hậu củng mạc, glaucome thứ phát...
• Zona hạch gối hay hội chứng Ramsay Hunt: do thương tổn hạch gối của dây thần kinh VII. Bệnh nhân liệt mặt một bên, ù tai, nghe kém hoặc mất khả năng nghe, buồn nôn, nôn, chóng mặt và giật nhãn cầu. Mắt không nhắm kín được (hở mi), có dấu hiệu Charler Bell. Mất cảm giác vị giác một bên 2/3 trước lưỡi, mụn nước mọc ở màng nhĩ, ống tai, vành tai. Có thể có viêm não, màng não.
• Zona vùng xương cùng (S2, S3, S4): do viêm dây thần kinh chi phối vùng bàng quang. Bệnh nhân khó tiểu, tiểu dắt, bí tiểu, có trường hợp tiểu máu và tiểu mủ. Đau bụng giống như các triệu chứng ngoại khoa, đau quặn bụng dưới, căng tức, bí trung đại tiện, hậu môn co thắt và cứng như đá không thể khám được, đau nhức vùng da một bên sinh dục kèm theo thương tổn da điển hình.
• Zona tai: cảm giác rát bỏng, đau vùng tai, có thể lan ra thái dương và gáy. Ðau xảy ra từng cơn kéo dài nhiều ngày làm bệnh nhân không ăn, không ngủ được, đặc biệt là zona tai kết hợp với zona họng gây đau họng không nuốt đƣợc. Rối loạn cảm giác vùng mặt, liệt mặt ngoại biên, nghe kém.
• Zona ở người nhiễm HIV/AIDS: bệnh zona ở người có HIV dương tính giai đoạn sớm tương tự như bệnh zona ở người bình thường. Nếu nhiễm HIV giai đoạn muộn/AIDS, zona có thể tái phát thường xuyên, tổn thương không điển hình như xuất hiện trên diện rộng, mụn nước xuất huyết, hoại tử, nhiễm khuẩn, sẹo xấu, bệnh kéo dài.

Bệnh zona đi khám ở đâu tốt

Khi nhận thấy những biểu hiện của bệnh zona thần kinh hay giời leo, người bệnh nên chủ động đi khám người bệnh ám với chuyên khoa phù hợp.

Bệnh zona do thần kinh có thể khám với bác sĩ chuyên khoa Thần kinh (khi có tổn thương đau dây thần kinh sau zona) hoặc Da liễu (những tổn thương trên da). 

Nếu chưa biết nên đi khám ở đâu thì phù hợp, người bệnh có thể khám, tư vấn từ xa với bác sĩ thông qua Video trực tuyến. Bệnh nhân kết nối với bác sĩ thông qua cuộc gọi Video trực tuyến, nhanh chóng, tiện lợi, tiết kiệm và an toàn.

Sau đó, nếu cần thì có thể đi khám tại bệnh viện, cơ sở y tế phù hợp sau khi được thăm khám, tư vấn với bác sĩ từ xa.