Các phương pháp chữa bệnh trĩ bằng đông y hiệu quả, an toàn

Trĩ là bệnh lý ngày càng phổ biến do thói quen ăn uống không điều độ, ngồi lâu và sinh hoạt thiếu khoa học. Trĩ mức độ nhẹ đáp ứng hiệu quả với nhiều phương pháp chữa bệnh trĩ bằng đông y như dùng thuốc, châm cứu, xoa bóp bấm huyệt,… Cùng tìm hiểu cách điều trị bệnh trĩ bằng y học cổ truyền qua bài viết dưới đây. 

Quan niệm y học cổ truyền về bệnh trĩ 

Theo y học cổ truyền, bệnh trĩ nằm trong chứng hạ trĩ. Bệnh là do khí huyết vùng đại trường bị trì trệ, khiến cơ nhục, mạch lạc bị tổn thương, sinh ra chứng huyết ứ. Từ đó làm cho mạch lạc bị phình giãn và sa ra ngoài thành hình búi trĩ. Nhiều bệnh nhân bị trĩ có hiện tượng chảy máu khi đại tiện là do huyết ứ lâu ngày mà ra. 

Bên cạnh đó, nguyên nhân gây bệnh trĩ còn do chế độ ăn uống không điều độ, nhiều rượu bia, chất béo,… hoặc do chế độ sinh hoạt lười vận động, ngồi lâu, nhịn vệ sinh,… dẫn tới táo bón, phải rặn nhiều và lâu ngày dẫn tới bệnh trĩ. Ngoài ra, người bệnh sau khi mắc một số bệnh làm rối loạn chức năng các tạng phủ (Can, Tâm, Tỳ, Thận,…) gây khí hư, huyết ứ làm trung khí hư hạ hãm sinh ra hạ trĩ. 

Y học cổ truyền phân loại dựa vào các triệu chứng lâm sàng của bệnh thành các thể: 

• Thể nhiệt độc: giai đoạn đầu của tình trạng viêm nhiễm ở trĩ. 
• Thể huyết ứ: trĩ có sung huyết (tương ứng với bệnh trĩ nội độ 1, 2). 
• Thể thấp nhiệt: trĩ kèm viêm nhiễm, bội nhiễm (tương ứng với biến chứng của trĩ).
• Thể khí huyết lưỡng hư: trĩ do các bệnh toàn thân gây ra, người già, người bệnh thể trạng suy yếu, trĩ lâu ngày gây thiếu máu.

Dựa vào các thể lâm sàng khác nhau mà bác sĩ sẽ lựa chọn phương pháp điều trị cho phù hợp trên từng người bệnh. 

Điều trị bệnh trĩ bằng y học cổ truyền

Châm cứu chữa bệnh trĩ

Châm cứu có tác dụng điều hòa khí huyết trong cơ thể, giữ cho các cơ thành mạch được vững chắc và mạnh mẽ. Các huyệt dùng điều trị bệnh trĩ gồm có:  

• Huyệt Bách Hội: Vị trí huyệt nằm ở giữa đỉnh đầu, nơi giao nhau giữa đường nối đỉnh hai vành tai và đường dọc giữa cơ thể. 
• Huyệt Hợp Cốc: Vị trí huyệt nằm trên mu bàn tay. 
• Huyệt Trường Cường: Vị trí huyệt nằm ở hạ bộ của thân thể. 
• Huyệt Đại Chùy: Huyệt này nằm ở phần sau cổ. 
• Huyệt Hội Dương: Vị trí huyệt nằm ở hai bên xương cụt. 
• Huyệt Mệnh Môn Hỏa: Huyệt nằm giữa đốt sống thắt lưng L2 – L3. 
• Huyệt Nhị bạch: Vị trí huyệt từ nếp lằn cổ tay phía gan tay đo lên 4 thốn, một huyệt nằm ngoài và một huyệt nằm trong cơ gan tay bé.
• Huyệt Thừa cân: Vị trí ở chính giữa bụng cơ sinh đôi.
• Huyệt Thừa sơn: Vị trí ở giữa bắp chân (khu cẳng chân sau) nơi hợp của 2 cơ sinh đôi, huyệt ở trên cơ dép.

Tất cả các huyệt trên đều có tác dụng chữa bệnh trĩ, phù hợp với những người có thể trạng kém, an toàn, ít đau đớn và không phải dùng thuốc. 

Tuy nhiên, phương pháp châm cứu chỉ có tác dụng chữa bệnh trĩ ở mức độ nhẹ, những người mới xuất hiện các dấu hiệu trĩ (trĩ nội độ 1, độ 2). Khi trĩ ở mức độ nặng, búi trĩ đã sa ra ngoài hậu môn thì châm cứu ít có hiệu quả. 

Trường hợp phục hồi sau mổ Thắt trĩ vùng đáy chậu, hậu môn châm huyệt Bạch hoàn du (2 bên); châm loa tai các huyệt phần môn, phổi đoạn dưới, trực tràng.

Xoa bóp bấm huyệt chữa trĩ 

Xoa bóp bấm huyệt dùng lực tác động tới các huyệt đạo, từ đó giúp cải thiện triệu chứng bệnh. Theo đông y, bệnh trĩ sinh ra do tình trạng khí huyết ứ trệ, gây áp lực lên các tĩnh mạch hậu môn. Xoa bóp bấm huyệt tác động vào các huyệt vị giúp khí huyết lưu thông, tĩnh mạch giãn ra và cải thiện bệnh trĩ. 

Ngoài ra, bấm huyệt còn giúp giảm đau, kích thích tuần hoàn, cải thiện tiêu hoá (hạn chế táo bón) và các vấn đề đường ruột khác. 

Ưu điểm của xoa bóp bấm huyệt là an toàn, hiệu quả, ít tác dụng phụ cho người bệnh. Tuy nhiên, phương pháp này cũng chỉ có hiệu quả đối với các trường hợp trĩ mức độ nhẹ. Đồng thời, cần lưu ý không áp dụng trong các trường hợp người bệnh có vết thương hở, viêm nhiễm, phụ nữ mang thai, người có vấn đề tim mạch, trường hợp cấp cứu,…

Các huyệt đạo dùng để bấm huyệt trong bệnh trĩ tương tự như châm cứu: huyệt Bách hội, Hợp cốc, Trường cường, Đại chuỳ, Mệnh môn, Tam âm giao, Khí hải, Thừa sơn, Túc tam lý,…

Cách thức thực hiện 

• Dùng tay xoa bụng theo chiều kim đồng hồ từ 30 – 50 vòng. 
• Day ấn một số huyệt vùng bụng. 
• Day ấn một số huyệt tại các vùng khác: đầu, lưng, chân, tay. 
• Thực hiện động tác 3 – 5 phút mỗi lần, 2 lần mỗi ngày. 

Bài thuốc uống chữa bệnh trĩ 

Một số bài thuốc có tác dụng chữa trĩ như:

• Bài Hoạt huyết địa hoàng thang: Sinh địa 16g, Đương quy 12g, Hoàng cầm 10g, Ma nhân 12g, Xích thược 12g, Địa du 12g, Kinh giới 12g, Đại hoàng 04g, Hoè hoa 12g. Áp dụng bệnh trĩ thể huyết ứ (trĩ nội đi ngoài ra máu, đau, táo bón). 
• Bài Bổ trung ích khí thang: Đảng sâm 12g, Cam thảo 4g, Địa du 6g, Hoàng kỳ 16g, Sài hồ 2g, Đương quy 10g, Trần bì 6g, Bạch truật 12g, Thăng ma 8g, Kinh giới 10g. Áp dụng bệnh trĩ thể khí huyết hư (ở người già trĩ lâu ngày gây thiếu máu). 
• Bài Hoè hoa tán: Hoè hoa 12g, Trắc bách diệp 12g, Địa du 10g, Chỉ xác 8g, Bạch thược 8g, Kim ngân hoa 12g, Sinh địa 16g, Cam thảo 4g, Kinh giới 12g. Áp dụng bệnh trĩ thể thấp nhiệt (trĩ ngoại có nhiễm khuẩn kèm theo). 

Bài thuốc ngâm chữa trĩ 

Ngoài thuốc uống, một số thảo dược dùng làm thuốc ngâm cũng có tác dụng trong việc hỗ trợ điều trị bệnh trĩ mà bạn có thể sử dụng như: 

Thuốc tán dùng ngoài: Thuốc làm hoại tử rụng trĩ (khô trĩ tán): Thạch tín 20g, Bạch phàn (Phèn chua) 80g, Lưu hoàng (Diêm sinh) 8g, Thần sa 8g, Hùng hoàng 8g. Tất cả tán bột rắc vào trĩ. Bài thuốc này được chỉ định trong điều trị trĩ nội độ 2 - 3.

Thuốc ngâm - xông:

• Rau sam: Rau sam luộc ăn như rau hàng ngày. Nước luộc rau khi còn nóng lấy xông vùng hậu môn. Khi nguội bớt thì ngâm hậu môn, ngày 2 – 3 lần. Thực hiện đều đặn 1 tháng. 
• Rau diếp cá: Diếp cá đem đun sôi với nước, thêm chút muối. Thực hiện xông – ngâm tương tự như nước rau sam. Lá rau diếp cá sau khi đun đem giã nát và băng vào vùng trĩ để qua đêm.
• Hoè hoa, kinh giới: Hoè hoa, kinh giới, chỉ xác, ngải cứu mỗi loại 1 nắm khoảng 50g, bột phèn chua 10g. Tất cả nguyên liệu cho vào nước ngập 3 phân, đậy kín nồi bằng lá chuối rồi đun sôi khoảng 5 phút. Sau đó đục 1 lỗ vừa cho hơi nước bốc lên để xông vào hậu môn. Đến khi nước còn ấm thì ngâm hậu môn với nước đó trong vòng 15 phút. Tiến hành xông – ngâm ngày 1 – 2 lần, thực hiện trong 1 tuần. 
• Ngoài ra, có thể tiến hành ngâm – xông với một số cây thuốc nam khác có sẵn trong vườn nhà như lá hẹ, trầu không, chỉ xác, lá đào, chua me đất, hỗn hợp gừng, ngải cứu, rễ xoan đào…

Tuy nhiên khi xông – ngâm cần lưu ý để tránh bỏng. 

Lối sống phòng và điều trị bệnh trĩ 

• Ăn uống điều độ, không quá no, không quá đói, đúng giờ giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt. 
• Ăn nhiều rau xanh, uống nhiều nước.  
• Hạn chế các chất kích thích như rượu, chè, cà phê, chất cay nóng. 
• Giữ vệ sinh ăn uống để phòng tránh các bệnh đường tiêu hóa dễ phát sinh bệnh trĩ như rối loạn tiêu hóa.
• Hạn chế công việc nặng. Tránh đứng hoặc ngồi lâu, không nên ngồi xổm. 
• Tập thể dục đều đặn và phù hợp.  
• Tập thói quen đại tiện đúng giờ, đại tiện ngay khi muốn đại tiện, tốt nhất mỗi ngày đi đại tiện một lần. 
• Tránh rặn nhiều khi đi đại tiện vì làm tăng áp lực trong các tĩnh mạch trĩ. Giữ vệ sinh tầng sinh môn.  
• Điều trị tích cực các bệnh làm tăng áp lực ổ bụng như ho kéo dài, rối loạn tiêu hóa, nhiễm trùng đường tiêu hóa,…

Người mắc bệnh trĩ cần thăm khám và điều trị càng sớm càng tốt. Bệnh trĩ ở mức độ nhẹ điều trị bằng y học cổ truyền sẽ cho hiệu quả cao hơn. Khi bệnh đã chuyển nặng, điều trị không còn hiệu quả, cần can thiệp bằng ngoại khoa.