Ho có đờm: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa

Ho là phản xạ của cơ thể bảo vệ đường hô hấp và phổi bằng cách tống xuất ra ngoài các chất kích thích như vi sinh vật, đàm nhớt từ đường thở, bụi (bụi nhà, phấn hoa,…). Ho được phân loại:  ho cấp tính (< 3 tuần), ho bán cấp (3-8 tuần) và ho mạn tính (>8 tuần).

Nguyên nhân gây ho có đờm

Ho có đờm thường là do nhiễm trùng do vi sinh vật, chẳng hạn như vi khuẩn hoặc virus. Điều này bao gồm các vi sinh vật gây cảm lạnh hoặc cúm.

Toàn bộ hệ thống hô hấp của bạn được lót bằng màng nhầy. Chất nhầy thực hiện nhiều chức năng có lợi trong cơ thể bạn, như giữ ẩm cho đường thở và bảo vệ phổi khỏi các chất kích thích.

Tuy nhiên, khi bạn đang mắc một bệnh nhiễm trùng như cúm, hệ thống hô hấp của bạn sẽ tiết ra nhiều chất nhầy hơn bình thường. Điều này để giúp tiêu diệt các sinh vật gây nhiễm trùng. Ho giúp bạn loại bỏ tất cả chất nhầy dư thừa bị mắc kẹt trong phổi và ngực.

Có nhiều lý do khác khiến cơ thể bạn tiết ra nhiều chất nhầy hơn bình thường, khiến bạn bị ho có đờm. Nếu cơn ho có đờm của bạn kéo dài hơn một vài tuần, nguyên nhân ho có đờm có thể là do:

Nguyên nhân thường gây ho cấp tính

•  Cảm lạnh
•  Hít phải chất kích thích như thuốc lá, bụi, hóa chất hoặc vật lạ
• Viêm phổi

Nguyên nhân thường gây ho mạn tính

•  Dị ứng
•  Hen suyễn
• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD: Chronic Obstructive Pulmonary Disease)
•  Viêm phế quản
• Hội chứng trào ngược dạ dày thực quản (GERD: Gastresophageal Reflux Disease)
• Lao phổi
• Hội chứng chảy dịch mũi sau

Các nguyên nhân khác

• Viêm xoang cấp
• Giãn phế quản
• Viêm tiểu phế quản
• Viêm xoang mạn
• Một số thuốc gây ho (ức chế men chuyển, thuốc Sitagliptin…)
•  COVID-19
•  Viêm thanh khí phế quản cấp
• Bệnh xơ nang
• Khí phế thủng
• Suy tim
• Viêm thanh quản
• Ung thư phổi
• Thuyên tắc phổi
• Nhiễm virus hợp bào (RSV, Respiratory Syncytial Virus)

Triệu chứng ho có đờm

Đau họng kèm ho đờm không phải là một bệnh lý đơn lẻ, mà thực ra là triệu chứng của một số bệnh lý khác nhau, thường gặp nhất là các bệnh về đường hô hấp. Nếu có đau họng kèm theo đờm, có thể là biểu hiện của viêm trong đường hô hấp, và thường đi kèm với các triệu chứng như:

• Sổ mũi, nghẹt mũi, hắt hơi
• Chảy nước mắt, chảy dịch mũi sau
• Ngứa miệng, hôi miệng
• Khàn tiếng, cổ họng có đờm xanh hoặc vàng
• Ho và sốt

Ngoài ra, đau họng kèm đờm cũng có thể liên quan đến viêm đường hô hấp dưới, có các triệu chứng như: đau tức ngực, đờm có thể lẫn máu, ho, thở khò khè, thở khó, mệt mỏi và sốt.

Nếu ho kèm với các triệu chứng và đặc điểm sau là dấu hiệu nguy hiểm cần phải đi đến khám Bác sĩ ngay:

• Ho ra máu
• HTL > 45 năm mới bị ho.năm, hiện tại còn hút, hoặc ngừng hút dưới 15 năm
• Khó thở nhiều, đặc biệt lúc nghỉ hoặc ban đêm
• Khàn giọng
• Triệu chứng toàn thân: sốt, sụt cân, phù ngoại biên hoặc tăng cân
• Khó nuốt khi ăn hoặc uống
• Nôn ói
• Viêm phổi tái phát
• Khám bất thường hô hấp và/ hoặc bất thường X.quang cùng lúc với thời gian bị ho

Chẩn đoán ho có đờm

Để chẩn đoán ho của bạn, bác sĩ sẽ hỏi một vài thông tin về ho đã kéo dài bao lâu và triệu chứng có nặng không. Nếu ho kéo dài hoặc nặng, hoặc bạn có các triệu chứng khác như sốt, giảm cân và mệt mỏi, bác sĩ có thể muốn yêu cầu các xét nghiệm bổ sung.

Các xét nghiệm bổ sung có thể bao gồm:

• X-quang ngực
• Đo chức năng hô hấp
• Xét nghiệm máu
• Xét nghiệm đờm để tìm vi trùng gây bệnh, vi trùng lao, tìm tế bào ác tính
• Đo độ bảo hòa oxy trong máu
• Xét nghiệm khí máu động mạch, kiểm tra mẫu máu từ một động mạch để hiển thị lượng oxy và carbon dioxide trong máu của bạn, cùng với các chỉ số sinh hóa trong máu của bạn

Điều trị ho có đờm

Các phương pháp điều trị ho đờm phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra ho. Đối với hầu hết các trường hợp ho đờm do virus như cảm lạnh hoặc cúm, không cần phải điều trị hoặc chỉ điều trị triệu chứng. Nguyên nhân do vi khuẩn cần sử dụng kháng sinh. Các phương pháp điều trị ho có đờm có thể bao gồm:

• Thuốc ho OTC cho trẻ lớn và người lớn
• Thuốc ho theo toa (dùng thuốc long đờm hoặc điều tiết đờm, tránh dùng các thuốc ức chế ho như Codein vì chất này có thể gây ứ đờm và ức chế trung tâm hô hấp ở não)
• Acetaminophen (Tylenol) hoặc ibuprofen (Advil, Motrin) để trị đau nhức cơ thể và khó chịu ở ngực do ho
• Thuốc giãn phế quản
• Steroid trị ho liên quan đến hen suyễn
• Thuốc dị ứng
• Kháng sinh điều trị nhiễm khuẩn
• Thuốc điều trị phù phổi, chẳng hạn như thuốc lợi tiểu và thuốc có thể giúp tim bơm máu

Phòng ngừa và điều trị ho có đờm tại nhà

Để phòng ngừa ho có đờm hiệu quả, những lời khuyên sau sẽ giúp ích cho bạn như:

• Luôn đảm bảo rằng phổi nhận được đủ lượng khí trong lành và không bị ô nhiễm vi khuẩn.
• Thường xuyên tập luyện thể dục và dưỡng sinh để tăng cường sức khỏe nâng cao sức đề kháng, hạn chế bị nhiễm virus, vi trùng…
• Hạn chế tiếp xúc với khói bụi và các chất kích thích không tốt cho sức khỏe.
• Sử dụng các loại thuốc ngậm và siro ho thanh đờm để bảo vệ cổ họng mềm mại và không bị nghẹt.
• Tiêm phòng cúm đầy đủ để tránh các bệnh cúm.
• Luôn giữ ấm cơ thể, bảo vệ phế quản và phổi.

Với tình trạng ho do virus, không có cách chữa trị hiệu quả tuy nhiên chúng tôi đưa ra một vài gợi ý giúp giảm bớt các triệu chứng. Một số biện pháp tự nhiên tại nhà cho chứng ho có đờm có thể bao gồm:

• Máy tạo độ ẩm có thể giúp bạn tránh hít phải không khí khô. Điều này đặc biệt hữu ích vào ban đêm khi cổ họng tự nhiên bị khô. Cổ họng khô có thể dễ bị kích ứng và viêm nhiễm hơn. Đờm trong đường hô hấp trở nên mỏng và dễ dàng di chuyển ra khỏi phổi.
• Tắm hơi có thể giúp làm ẩm đường hô hấp trên cùng của bạn. Nó cũng có thể giúp phá vỡ đờm trong ngực. Hãy cố gắng ở trong phòng tắm hơi hoặc phòng tắm hơi ít nhất 5 phút. Bạn có thể lặp lại cần thiết.
• Mật ong tự nhiên là một trong những cách trị ho có đờm hiệu quả nhất. Mật ong có thể giúp điều trị nhiễm trùng đường hô hấp trên và ho cấp tính hiệu quả hơn các loại thuốc thông thường. Không nên dùng mật ong cho trẻ sơ sinh dưới 12 tháng tuổi vì nó có thể gây ngộ độc.
• Thuốc ho thảo dược được làm từ mật ong, chanh, bạch đàn, cây xô thơm, húng tây hoặc bạc hà.
• Vitamin C giúp tăng cường hệ thống miễn dịch và có thể giúp phòng ngừa bị cảm lạnh. Vitamin C có trong các loại quả: ổi, cam, quýt, bưởi,....
• Nghiên cứu cho thấy chiết xuất phong lữ có thể giúp điều trị ho, cảm lạnh và viêm phế quản. Bạn có thể thử thêm tinh dầu phong lữ vào máy khuếch tán. Nhưng lưu ý có thể bị dị ứng với dầu phong lữ.
• Uống nhiều nước và tránh mất nước là cực kỳ quan trọng khi bạn đang chống lại nhiễm trùng. Nó cũng giữ cho cổ họng của bạn không bị khô và bị kích thích hoặc viêm. 
• Vệ sinh mũi không chỉ tốt cho chứng nghẹt mũi. Nó có thể làm giảm các triệu chứng ho có đờm ở cả trẻ em và người lớn. Nó cũng có thể làm dịu cơn đau họng, sử dụng nước lọc thay vì nước máy, vì nước này có thể chứa vi khuẩn có hại.
• Gừng có nhiều đặc tính chống viêm và chống oxy hóa, một vài tách trà gừng mỗi ngày có thể giúp làm dịu chứng viêm trong cổ họng đồng thời giữ cho bạn đủ nước.
• Cỏ xạ hương và đinh hương đều có đặc tính kháng khuẩn. Dù ở dạng tinh dầu hoặc cồn thuốc, chúng có thể giúp cơ thể bạn chống lại nhiễm trùng đường hô hấp trên. Thêm húng tây tươi và lá đinh hương vào nước sôi. Để sôi trong 10 phút. Sau đó căng thẳng và phục vụ.

Lưu ý, luôn hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng tinh dầu vì chúng có thể tương tác với các loại thuốc và chất bổ sung khác.

Trên đây là một cái nhìn tổng quan về bệnh ho có đờm, từ nguyên nhân, triệu chứng cho đến các biện pháp điều trị. Bệnh ho có đờm có thể gây ra nhiều phiền toái và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của chúng ta, nhưng thông qua việc hiểu rõ về nó và áp dụng những biện pháp chăm sóc và điều trị thích hợp, chúng ta có thể giảm bớt sự khó chịu và nhanh chóng phục hồi sức khỏe.