Những điều cần biết về xét nghiệm HIV: Các loại xét nghiệm, đọc kết quả và lưu ý

Xét nghiệm HIV là quá trình quan trọng để xác định sự hiện diện của virus gây suy giảm miễn dịch (HIV) trong cơ thể. Có nhiều loại xét nghiệm khác nhau được sử dụng để đảm bảo độ chính xác và sớm nhất có thể phát hiện nhiễm HIV. Vì vậy, việc hiểu rõ đặc điểm của từng loại xét nghiệm và những lưu ý khi thực hiện và điều vô cùng cần thiết..

Virus HIV được phân làm mấy loại?

Có hai loại chính của virus HIV, đó là HIV-1 và HIV-2. Dưới đây là đặc điểm của mỗi loại:

• HIV-1 (Human Immunodeficiency Virus Type 1): HIV-1 là loại phổ biến nhất và gây ra hầu hết các trường hợp nhiễm HIV trên toàn thế giới. Virus này được xác định chủ yếu ở châu Phi, nhưng đã lan rộng sang các khu vực khác trên thế giới. HIV-1 chủ yếu tập trung trong máu, khi vào cơ thể người, virus HIV-1 tấn công tế bào CD4, loại tế bào miễn dịch quan trọng.
• HIV-2 (Human Immunodeficiency Virus Type 2): HIV-2 là loại thứ hai và thường được tìm thấy chủ yếu ở Tây Phi. So với HIV-1, HIV-2 thường dễ chịu và tiến triển chậm hơn. Tuy nhiên, cả hai loại đều gây ra suy giảm chức năng miễn dịch và có thể dẫn đến hội chứng AIDS nếu không được điều trị. HIV-2 khi vào cơ thể người cũng tấn công tế bào CD4, nhưng có mức độ biến thể và đặc điểm gen khác nhau so với HIV-1.

Trong một số tình huống, có thể có sự kết hợp của cả hai loại virus trong một người nhiễm HIV. Tuy nhiên, loại virus chủ yếu phổ biến và đặc trưng cho mỗi khu vực đều có thể ảnh hưởng đến sự phát triển và tiến triển của bệnh. 

Cả HIV-1 và HIV-2 đều lây truyền qua các con đường: máu,quan hệ tình dục không an toàn  , và từ mẹ sang thai nhi hoặc em bé trong quá trình mang thai hoặc sinh.

Một số xét nghiệm hiện nay có khả năng phát hiện virus HIV.

Có rất nhiều phương pháp hiện nay có thể xét nghiệm HIV trong cơ thể. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến:

Xét nghiệm kháng nguyên và kháng thể

Xét nghiệm kháng nguyên sẽ kiểm tra sự hiện diện của protein HIV trong máu.

Xét nghiệm kháng thể sẽ kiểm tra sự phản ứng của hệ thống miễn dịch bằng cách phát hiện  các kháng thể kháng  virus HIV.

Xét nghiệm PCR (Polymerase Chain Reaction)

Xét nghiệm PCR giúp xác định sự có mặt của chất gen của virus HIV trong máu.

Xét nghiệm Combo hoặc 4th Generation

Xét nghiệm này kết hợp việc kiểm tra cả kháng nguyên và kháng thể, cung cấp khả năng phát hiện sớm hơn so với một số loại xét nghiệm khác.

Ai nên thực hiện xét nghiệm HIV và khi nào nên thực hiện?

Ai nên thực hiện xét nghiệm HIV?

• Người có nguy cơ cao: Người có quan hệ tình dục không an toàn, đặc biệt là khi không sử dụng bảo vệ. Người có nhiều đối tác tình dục hoặc tiếp xúc với người có nguy cơ nhiễm HIV cao. Người sử dụng chia sẻ nguy cơ cao, như chia sẻ kim tiêm khi sử dụng chất gây nghiện.
• Phụ nữ mang thai hoặc đang nuôi con bằng sữa mẹ: Để bảo vệ sức khỏe của bản thân và tránh lây nhiễm HIV cho thai nhi hoặc em bé.
• Người thực hiện các thủ thuật y tế liên quan đến máu: Những người sử dụng máu từ người khác, chẳng hạn như người nhận máu hoặc chấp nhận tạng.
• Người đã tiếp xúc với nguy cơ lây nhiễm: Người đã có quan hệ tình dục không an toàn hoặc tiếp xúc với chất cơ thể của người có HIV mà không sử dụng bảo vệ.
• Người thực hiện xét nghiệm tự do: Mọi người, không phụ thuộc vào nguy cơ, đều có quyền tự ý quyết định thực hiện xét nghiệm HIV để bảo vệ sức khỏe của mình và cộng đồng.

Khi nào nên thực hiện xét nghiệm HIV?

Cần xét nghiệm ngay khi:

• Ngay lập tức nếu có nguy cơ lây nhiễm: Sau mọi quan hệ tình dục không an toàn. Sau khi có tiếp xúc với chất cơ thể của người có HIV mà không sử dụng bảo vệ.
• Theo định định kỳ: Đối với những người có nguy cơ cao, thực hiện xét nghiệm HIV định kỳ, chẳng hạn mỗi 3, 6 hoặc 12 tháng một lần.
• Trước khi có quan hệ tình dục mới: Đặc biệt là nếu không có sự bảo vệ.
• Khi có thai hoặc đang nuôi con bằng sữa mẹ: Xét nghiệm HIV là một phần quan trọng của chăm sóc thai nhi và sức khỏe của em bé.
• Sau tiếp xúc với nguy cơ: Ngay lập tức sau khi có tiếp xúc với nguy cơ lây nhiễm HIV.

Quan trọng nhất là thực hiện xét nghiệm theo định kỳ và không chần chừ nếu có nguy cơ lây nhiễm. Sự phản hồi và thông tin chính xác từ bác sĩ hoặc nhân viên y tế cũng rất quan trọng trong quá trình đưa ra quyết định về việc thực hiện xét nghiệm HIV.

Cách đọc kết quả xét nghiệm HIV

Khi đọc kết quả xét nghiệm HIV, thông tin cung cấp thường bao gồm việc kiểm tra có hay không sự xuất hiện của kháng nguyên và/hoặc kháng thể HIV trong máu. Dưới đây là cách đọc và hiểu kết quả xét nghiệm HIV.

Xét nghiệm Combo hoặc 4th Generation

• Âm tính: Nếu cả kháng nguyên và kháng thể đều không được phát hiện, kết quả được xem là âm tính. Điều này cho thấy không có dấu hiệu của virus HIV trong máu tại thời điểm kiểm tra.
• Dương tính: Nếu kháng nguyên và/hoặc kháng thể được phát hiện, kết quả được xem là dương tính. Điều này có thể chỉ ra sự hiện diện của virus HIV, và người đó có thể được hướng dẫn để tiếp tục xác nhận và điều trị.

Xét nghiệm kháng thể (3rd Generation)

• Âm tính: Nếu không có kháng thể nào được phát hiện, kết quả là âm tính. Tuy nhiên, có một giai đoạn thời gian gọi là "cửa sổ miễn dịch" khi virus có thể đã tiếp xúc, nhưng kháng thể chưa xuất hiện đủ để được phát hiện.
• Dương tính: Nếu có kháng thể được phát hiện, kết quả là dương tính. Cần tiếp tục xác nhận và theo dõi.

Xét nghiệm PCR (Polymerase Chain Reaction)

• Âm tính: Nếu không có chất gen của virus HIV được phát hiện, kết quả là âm tính.
• Dương tính: Nếu chất gen của virus HIV được phát hiện, kết quả là dương tính. Cần tiếp tục xác nhận và theo dõi.

Xác nhận kết quả: Nếu kết quả ban đầu là dương tính, một xét nghiệm thứ hai thường được thực hiện để xác nhận. Xác nhận thường bao gồm sử dụng một phương pháp xét nghiệm khác để đảm bảo độ chính xác cao.

Thời gian xét nghiệm HIV sẽ phụ thuộc vào từng cơ sở thực hiện xét nghiệm sử dụng loại phương tiện và thiết bị để thực hiện.

Một số lưu ý khi thực hiện xét nghiệm HIV

Khi thực hiện xét nghiệm HIV, có một số lưu ý quan trọng để đảm bảo rằng quá trình xét nghiệm HIV chính xác và hiệu quả. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng:

• Yêu cầu sự riêng tư và giữ bí mật thông tin (nếu cần)
• Chuẩn bị tâm lý: Xét nghiệm HIV có thể gây lo lắng và căng thẳng. Chuẩn bị tâm lý trước khi thực hiện xét nghiệm có thể giúp giảm căng thẳng.

• Hiểu rõ quá trình xét nghiệm: Bạn cần hỏi nhân viên y tế về quá trình xét nghiệm, bao gồm loại xét nghiệm được thực hiện và cách đọc kết quả.

• Nắm bắt giai đoạn "cửa sổ miễn dịch": Hiểu rõ rằng có một giai đoạn thời gian sau khi tiếp xúc với virus mà xét nghiệm có thể không phát hiện được. Đây được gọi là "cửa sổ miễn dịch." Nếu bạn lo lắng về một sự tiếp xúc gần đây, có thể cần thêm lần kiểm tra sau một khoảng thời gian nhất định.

• Chia sẻ thông tin với nhân viên y tế: Chia sẻ thông tin về lịch sử y tế, quan hệ tình dục, và các yếu tố nguy cơ để nhân viên y tế có thể đưa ra đánh giá chính xác về nguy cơ lây nhiễm.

• Tư vấn hỗ trợ tâm lý: Nếu kết quả gây lo lắng, cân nhắc tìm kiếm hỗ trợ tâm lý hoặc tham gia các tổ chức cộng đồng có thể cung cấp sự hỗ trợ và thông tin.

• Theo dõi sức khỏe toàn diện: Xét nghiệm HIV là một phần của chăm sóc sức khỏe toàn diện. Hãy tiếp tục theo dõi sức khỏe và thảo luận với bác sĩ về các cơ hội điều trị và duy trì sức khỏe.

Để kết luận cần phải trải qua 3 lần xét nghiệm HIV mới có thể khẳng định người đó nhiễm virus. Từ đó mới có thể đưa ra phương pháp chăm sóc và điều trị phù hợp.

Nhớ rằng, những lưu ý này chỉ mang tính chất hướng dẫn chung và luôn quan trọng để tìm kiếm tư vấn từ nhân viên y tế để đảm bảo thông tin chính xác và đáng tin cậy.