Những thông tin cần biết về bệnh viêm tuyến giáp De Quervain

Viêm tuyến giáp De Quervain là một tình trạng bệnh lý viêm giáp, ban đầu được phát hiện bởi Fritz De Quervain năm 1904 (do vậy bệnh được lấy tên ông). Ngoài ra bệnh còn được gọi với nhiều cái tên khác như viêm giáp bán cấp, viêm giáp có đau, viêm giáp tế bào khổng lồ, viêm giáp hạt bán cấp, viêm giáp di cư, viêm giáp vi rút, viêm giáp không nhiễm khuẩn. 

Bệnh này tương đối ít gặp, chiếm khoảng 5% trong tổng số các bệnh lý tuyến giáp, thường gặp ở nữ giới nhiều hơn và độ tuổi hay gặp là 50 - 60 tuổi.  

Để dễ theo dõi cho bạn đọc sau đây chúng tôi xin dùng tên bệnh là Viêm giáp bán cấp.

Viêm tuyến giáp De Quervain (viêm giáp bán cấp) là gì?

Viêm giáp bán cấp là tình trạng viêm xảy ra trong tuyến giáp, được đặc trưng bởi sự phá hủy của tế bào tuyến giáp và dẫn tới giải phóng một lượng lớn hóc môn tuyến giáp vào trong tuần hoàn máu (tình trạng này gọi là nhiễm độc giáp). 

Nguyên nhân của viêm giáp bán cấp có thể do vi rút, tình trạng gen dễ bị tổn thương, hoặc các kháng thể tự miễn, trong đó vi rút được cho là nguyên nhân chính.    

Bệnh có tỉ lệ mắc cao tại các nơi có nhiệt độ cao và vào mùa hè.

Quá trình diễn biến của bệnh có thể tạm chia thành 3 giai đoạn chính.

• Giai đoạn 1 đặc trưng bởi sự phá hủy các tế bào tuyến giáp và dẫn tới tình trạng nhiễm độc giáp.
• Giai đoạn 2 là sau khi các tế bào tuyến giáp bị phá hủy, tuyến không sản xuất đủ hóc môn cho cơ thể, và đây là giai đoạn suy giáp.
• Giai đoạn 3 là giai đoạn hồi phục, chức năng của tuyến giáp trở lại bình thường.

Các triệu chứng của viêm tuyến giáp De Quervain (viêm giáp bán cấp )

Triệu chứng toàn thân

Những triệu chứng này giống với triệu chứng ban đầu của nhiễm vi rút

• Sốt nhẹ 37.5 - 38 độ C
• Đau họng
• Mệt mỏi
• Đau mỏi cơ thể, đau cơ, đau khớp
• Thường thoái lui sau 4 - 6 tuần

Đau vùng cổ

• Tuyến giáp sẽ bắt đầu sưng to hơn bình thường
• Cơn đau sẽ xuất hiện từ từ âm ỉ hoặc đau đột ngột, có thể đau tăng lên khi nuốt hoặc quay đầu.
• Cơn đau có thể xuất hiện một bên cổ, chuyển từ bên này sang bên khác hoặc đau khắp vùng cổ.
• Cơn đau cũng thường lan cả lên tai, hàm hoặc thái dương.

Bướu cổ (khối u tuyến giáp)

Tuyến giáp có thể to lan tỏa và tạo ra một bướu dạng lan tỏa. Nhưng đôi khi lại xuất hiện dưới dạng một ổ cứng do sự tích lũy khu trú của quá trình viêm. Hiện tượng này dễ nhầm lẫn với một khối ung thư tuyến giáp. Tuy nhiên các chuyên gia có kinh nghiệm và các phương pháp chẩn đoán có thể phân biệt được sự khác biệt này. 

Dấu hiệu nhiễm độc giáp

Xảy ra vào giai đoạn đầu của bệnh và thường thoái lui sau 4 - 6 tuần. Tình trạng nhiễm độc nặng đủ để tạo ra cơn bão giáp là rất hiếm. 

• Tim nhịp nhanh hoặc không đều.
• Tay chân run.
• Vã mồ hôi nhiều.
• Hay bồn chồn, lo lắng, dễ lên cơn cáu gắt và kém tập trung, mất ngủ..
• Có thể gặp tiêu chảy và tiểu nhiều.
• Đột ngột giảm cân.
• Suy giáp: giai đoạn hồi phục xuất hiện sau giai đoạn nhiễm độc giáp. và ở giai đoạn này bệnh nhân thường có suy giáp dưới lâm sàng và không có biểu hiện gì. Một số ít bệnh nhân có suy giáp rõ hoặc kéo dài và trở thành vĩnh viễn. Dưới đây là các dấu hiệu của suy giáp:
  • Mệt mỏi, tâm trạng thay đổi thất thường.
  • Cân nặng tăng nhanh.
  • Hay cảm thấy khát nước, da khô.
  • Có thể gặp tình trạng táo bón.
  • Tóc rụng nhiều.
  • Ở một số phụ nữ xảy ra tình trạng kinh nguyệt không đều.

Các phương pháp chẩn đoán bệnh

Không có xét nghiệm cận lâm sàng nào là đặc hiệu cho viêm giáp bán cấp.

• Tỉ lệ hồng cầu lắng và PCR là tăng đáng kể
• Tổng số lượng bạch cầu và ferritin thường tăng
• Xét nghiệm hóc môn tuyến giáp là cần thiết ở giai đoạn hoạt động của viêm giáp bán cấp nhằm đánh giá sự có mặt và mức độ của nhiễm độc giáp. Tỉ lệ T3/T4 < 20 là một gợi ý cho viêm giáp.
• Siêu âm tuyến giáp có thể cho thấy tuyến giáp to lan tỏa và giảm âm, không đối xứng hoặc tổn thương dạng ổ. 
• Xạ hình tuyến giáp bằng I123 hoặc Tc99 giúp phân biệt viêm giáp với Basedow bởi nó cho thấy sự hấp thụ i ốt rất thấp trong giai đoạn nhiễm độc giáp.

Điều trị viêm tuyến giáp De Quervain như thế nào?

Bệnh này thường tự khỏi trong 6 tuần, các chức năng tuyến giáp được sẽ khôi phục hoàn toàn. Tuy nhiên triệu chứng của bệnh thường gây khó chịu, mệt mỏi và ảnh hưởng tới cuộc sống người bệnh nên việc điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng.

• Các trường hợp triệu chứng nhẹ như đau họng, đau cổ hay đau cơ nhẹ, sốt nhẹ: Điều trị giảm đau, chống viêm bằng aspirin, các thuốc chống viêm không steroid (NSAIDS: diclofenac, ibuprofen,...) hay paracetamol liều cao.  
• Các trường hợp có triệu chứng vừa  phải hoặc nặng như sốt cao, khó thở,...: Điều trị bằng corticosteroid (prednisolon 20 - 40mg/ngày/tuần đầu, sau đó, giảm liều dần trong vòng 3 - 4 tuần và có thể ngưng sử dụng sau 4 - 6 tuần).
• Khi bệnh nhân có biểu hiện cường giáp: Điều trị bằng thuốc chẹn beta giao cảm (propranolol hay atenolol).
• Khi có biểu hiện suy giáp rõ hoặc dai dẳng: Điều trị bằng thay thế hormone (Levothyroxin). 
• Trong một số ít trường hợp, viêm giáp bán cấp có thể kéo dài hoặc tái phát, khi đó chỉ định phẫu thuật cắt tuyến giáp hoặc liệu pháp iốt phóng xạ có thể được thực hiện. 

Chăm sóc bệnh nhân viêm tuyến giáp De Quervain 

Trong viêm tuyến giáp De Quervain, giai đoạn đầu xảy ra tình trạng cường giáp nhưng sau đó, tình trạng suy giáp thoáng qua sẽ diễn ra.

Theo đó, cường giáp và suy giáp có sự khác biệt về chế độ iot cần thiết nên cần quan tâm tình trạng của người bệnh để chăm sóc chế độ dinh dưỡng phù hợp.

Trong giai đoạn cường giáp

Ở giai đoạn này, người bệnh cần đảm bảo chế độ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, tuy nhiên cần hạn chế hấp thu iot.

• Ăn mức độ vừa đủ các loại rau cải: bắp cải, cải bruxen,… vì chúng có chứa isothiocyanate (chất hạn chế hấp thu iot), nên ăn mức độ vừa vì nếu hấp thụ quá mức có thể gây thiếu iot trầm trọng, dẫn tới tình trạng suy giáp.
• Ăn các thực phẩm giàu chất chống oxy hóa để hỗ trợ tăng cường miễn dịch, cân bằng hormone tuyến giáp: kiwi, cam, quýt, mận, cà chua, cải xoăn,...
• Do cường giáp thường gây rối loạn chuyển hóa canxi, cơ thể có thể lấy canxi từ xương dễ dẫn tới loãng xương. Bởi vậy, cần bổ sung các thực phẩm giàu canxi: sữa, phô mai, hạnh nhân, các loại rau xanh,...
• Thực phẩm giàu protein, omega-3 giúp dịu hoạt động của tuyến giáp từ: quả óc chó, các loại thịt cá,...

Trong giai đoạn suy giáp thoáng qua

Đây là giai đoạn cần bổ sung iot cho cơ thể, đồng thời cũng cần bổ sung các khoáng chất, vitamin,... cần thiết:

• Tăng cường bổ sung các thực phẩm giàu iot: thủy hải sản, tảo, rong biển,... Đặc biệt hải sản: cá, tôm,... đây là nguồn iot tốt cho cơ thể, đồng thời cung cấp cả kẽm, omega-3, vitamin nhóm B,...
• Các loại thực phẩm chống oxy hóa, tăng cường hoạt động của hệ miễn dịch, cân bằng nồng độ hormone tuyến giáp và thúc đẩy hoạt động của chúng: các loại rau xanh như rau diếp cá, rau bina,...
• Các loại hạt như hạt hạnh nhân, hạt điều,...
• Các loại hoa quả: cam, táo, nho, dưa hấu, dâu tây,...
• Các loại thực phẩm giàu kẽm do sự hoạt động quá mức của tuyến giáp có thể làm cạn kiệt nguồn kẽm của cơ thể (thiếu kẽm sẽ ảnh hưởng sự phân chia tế bào, sự tăng trưởng và quá trình phân hủy carbohydrate): hàu, gan nấu chín, thịt bò, các loại hạt,...

Phòng ngừa viêm tuyến giáp De Quervain

Viêm tuyến giáp De Quervain không có cách phòng ngừa đặc hiệu. Do nguyên nhân gây bệnh thường do virus (virus gây nhiễm trùng đường hô hấp trên, virus quai bị, virus cúm, adenovirus,...) nên có thể ngừa bệnh bằng cách tăng sức đề kháng cho cơ thể, ngăn ngừa nhiễm các loại virus:

• Chủ động tiêm phòng vacxin sởi, quai bị, rubella, vacxin phòng cúm.
• Bảo vệ đường hô hấp, mặc ấm vào mùa lạnh, tháng chuyển mùa hay mưa nhiều.
• Có chế độ sinh hoạt lành mạnh: ngủ sớm, tránh thức khuya, làm việc quá sức gây stress.
• Nên tập thể dục điều độ hàng ngày như: chơi thể thao, tập yoga, đi bộ,... ít nhất 30 phút một ngày.
• Tránh sử dụng các chất kích thích, có cồn như rượu, bia, thuốc lá, các chất gây nghiện.
• Cần xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, đầy đủ các chất dinh dưỡng, tăng cường bổ sung các chất khoáng, chất xơ, vitamin từ rau xanh, các loại củ, quả,...

Cần tránh các thực phẩm nhiều đường, nhiều chất béo không tốt như đồ chiên rán nhiều giàu mỡ, nội tạng động vật, các thực phẩm chế biến sẵn, rượu bia và các chất kích thích

Viêm tuyến giáp De Quervain (viêm giáp bán cấp) là bệnh lý tuyến giáp ít gặp, thường do virus gây nên. Biểu hiện của bệnh là đa dạng và có thể nhầm lẫn với nhiều loại bệnh lý khác nhau.

Việc thăm khám khi có các biểu hiện như sốt cao, đau vùng cổ, hay các triệu chứng của cường giáp hoặc suy giáp là cần thiết. Với sự đánh giá và tư vấn cũng như điều trị của các bác sĩ chuyên gia sẽ giúp người bệnh cải thiện tình trạng bệnh và quan trọng nhất là duy trì được sức khỏe với những tổn hại ít nhất.