Viêm tuyến nước bọt và những điều bạn cần biết

Nước bọt có vai trò rất quan trọng giúp quá trình tiêu hoá diễn ra hiệu quả: giúp bôi trơn miệng, bảo vệ răng và hỗ trợ tiêu hoá thức ăn nhờ tác dụng của enzyme amylase. Viêm tuyến nước bọt sẽ làm giảm tiết nước bọt, từ đó ảnh hưởng không tốt đến quá trình tiêu hoá.

Tình trạng nhiễm trùng thường xảy ra ở 3 cặp tuyến nước bọt chính, bao gồm:

• Tuyến nước bọt mang tai ở bên trong má: là tuyến nước bọt lớn nhất
• Tuyến nước bọt dưới hàm 
• Tuyến nước bọt dưới lưỡi

Ngoài ra còn có hàng trăm tuyến nước bọt nhỏ ở khắp miệng và cổ họng. Nước bọt chảy vào miệng qua các ống nhỏ gọi là ống dẫn.

Nguyên nhân gây viêm tuyến nước bọt

Nhiễm trùng tuyến nước bọt còn được gọi là viêm tuyến nước bọt chủ yếu do vi khuẩn hoặc virus gây ra, cụ thể:

• Do vi khuẩn: là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm tuyến nước bọt cấp tính, trong đó Staphylococcus hay tụ cầu vàng chiếm đa số. Nhiễm trùng do vi khuẩn thường gây sưng tuyến nước bọt một bên.
• Virus và nấm cũng có thể gây nhiễm trùng ở các tuyến như virus gây suy giảm miễn dịch ở người HIV, virus cúm A, virus Herpes. Bệnh quai bị là một ví dụ về nhiễm virus tại tuyến nước bọt mang tai. Tình trạng sưng xảy ra chủ yếu ở tuyến mang tai ở cả hai bên mặt, tạo nên vẻ ngoài như "má sóc chuột".
• Mọi tác nhân gây tình trạng tắc nghẽn ống dẫn nước bọt như sỏi nước bọt, khối u trong tuyến nước bọt
• Hội chứng Sjogren: là một bệnh tự miễn mạn tính, trong đó các tế bào miễn dịch tấn công các tuyến sản sinh nước bọt, gây khô miệng.
• Dị ứng sau sử dụng 1 số loại thuốc như thuốc chống trầm cảm, thuốc kháng histamin, các thuốc hóa trị liệu….

Yếu tố nguy cơ làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tuyến nước bọt

Mặc dù đối tượng nào cũng có thể mắc bệnh viêm tuyến nước bọt kể cả trẻ sơ sinh, nhưng người già và người mắc bệnh mạn tính có nguy cơ bị nhiễm trùng tuyến nước bọt cao nhất, cụ thể

• Người già có độ tuổi từ 65 trở lên
• Người mắc bệnh đái tháo đường (tiểu đường), tăng huyết áp hoặc các bệnh mạn tính khác
• Tình trạng suy dinh dưỡng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh do hệ thống miễn dịch bị suy giảm
• Những người uống rượu lâu năm, nghiện rượu có thể bị hỏng tuyến nước bọt, kích ứng miệng và lưỡi.

Nhiễm trùng tuyến nước bọt lan đến các mô sâu ở đầu và cổ có thể đe dọa tính mạng, vì vậy việc nắm rõ nguyên nhân viêm tuyến nước bọt cũng như các biểu hiện của bệnh đóng vai trò vô cùng quan trọng.

Triệu chứng khi mắc viêm tuyến nước bọt

Các triệu chứng sau đây có thể gợi ý bạn bị nhiễm trùng tuyến nước bọt. Tuy vậy các triệu chứng này rất dễ nhầm lẫn với các tình trạng viêm nhiễm khác, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán chính xác. Các triệu chứng viêm tuyến nước bọt bao gồm:

• Phình to tuyến nước bọt mang tai hoặc dưới hàm ở cả hai bên.
• Da vùng tuyến mang tai bị sưng căng, bóng, sờ nóng đau, và không đỏ, có thể ấn lõm hoặc không
• Nước bọt ít, quánh.
• Lỗ ống Stenon - lỗ nằm ở niêm mạc má nằm ngang mức răng hàm trên thứ hai viêm đỏ, chảy mủ.
• Sưng hạch góc hàm
• Các triệu chứng khác: đau họng, đau hàm khi há miệng, khi nhai, nuốt, đau lan ra tai, sốt, đau đầu, mệt mỏi.

Khi có các triệu chứng của viêm tuyến nước bọt bạn nên đến bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng để được chẩn đoán và lên phác đồ điều trị. Không nên tự ý mua thuốc chữa trị khi chưa có sự tư vấn của bác sĩ.

Chẩn đoán viêm tuyến nước bọt bằng cách nào?

Bác sĩ có thể chẩn đoán nhiễm trùng tuyến nước bọt bằng việc thăm khám lâm sàng với các triệu chứng gợi ý mắc bệnh viêm tuyến nước bọt. 

Sau khi thăm khám bạn sẽ được chỉ định thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng nhằm bổ trợ cho chẩn đoán của bác sĩ cũng như xác định nguyên nhân gây bệnh để được lên phác đồ điều trị thích hợp nhất:

• Các chẩn đoán hình ảnh được sử dụng để phân tích sâu hơn tình trạng nhiễm trùng tuyến nước bọt do áp xe, sỏi nước bọt hoặc khối u, bao gồm:
  • Siêu âm: là phương tiện quan trọng trong chẩn đoán mô mềm ở vùng đầu mặt cổ và phân biệt với các khối u.
  • Chụp cộng hưởng từ (MRI)
  • chụp cắt lớp vi tính (CT)
• Xét nghiệm giúp chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh: sinh thiết tuyến nước bọt nếu nghi ngờ u và lấy mủ ở lỗ đổ ống dẫn nước bọt bị nhằm nuôi cấy vi khuẩn.
• Xét nghiệm máu: thấy tình trạng bạch cầu giảm, bạch cầu đa nhân trung tính giảm nếu nguyên nhân gây bệnh là vi rút và tăng nếu nguyên nhân gây bệnh là vi khuẩn), amylase máu và nước tiểu đều tăng.

Điều trị viêm tuyến nước bọt

Điều trị không phẫu thuật

Việc điều trị bệnh viêm tuyến nước bọt tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của sự nhiễm trùng, nguyên nhân gây bệnh, cụ thể:

• Nếu bệnh nhân bị nhiễm trùng do vi khuẩn thì dùng thuốc kháng sinh để điều trị. Bệnh nhân cần uống đúng thuốc, uống đủ liều, không tự ý ngưng thuốc giữa chừng nhằm tránh tình trạng kháng kháng sinh, gây khó khăn cho việc điều trị các bệnh nhiễm trùng về sau.Trường hợp người bệnh bị tắc nghẽn ống tuyến do áp xe, mủ có thể phải chọc hút hoặc rạch để dẫn lưu dịch mủ.
• Nếu bệnh nhân bị nhiễm trùng do virus: theo dõi hoặc sử dụng thuốc kháng virus nếu cần.
• Nếu nhiễm trùng tuyến nước bọt nguyên nhân bởi tình trạng tự miễn thì người bệnh cần điều trị ổn định tình trạng miễn dịch và nâng cao sức đề kháng chẳng hạn như tăng cường dinh dưỡng, điều trị các bệnh lý mạn tính như đái tháo đường,...

Hầu hết các trường hợp viêm tuyến nước bọt đều không cần phẫu thuật. Tuy nhiên, trong trường hợp nhiễm trùng mạn tính hoặc tái phát nhiều lần bác sĩ có thể chỉ định điều trị phẫu thuật bao gồm cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ tuyến nước bọt mang tai hoặc cắt bỏ tuyến nước bọt dưới hàm.

Điều trị phẫu thuật

Nếu tình trạng nhiễm trùng không đáp ứng với kháng sinh tiêm tĩnh mạch sau 48 giờ hoặc tình trạng sỏi làm tắc các tuyến nước bọt thì người bệnh có thể cần phải phẫu thuật và dẫn lưu tuyến nước bọt. Các kỹ thuật mổ có thể là mổ nội soi hoặc mổ mở tùy thuộc tình trạng bệnh.

Chăm sóc hiệu quả tại nhà khi mắc bệnh viêm tuyến nước bọt

Bên cạnh các phương pháp điều trị theo chỉ định của bác sĩ, chúng ta nên có các phương pháp chăm sóc tại nhà không những bổ trợ cho việc điều trị mà còn giúp tăng chất lượng cuộc sống của người bệnh, bao gồm:

• Uống nhiều nước mỗi ngày với chanh giúp kích thích tiết nước bọt, giảm sưng tấy.
• Thực hiện xoa bóp, mát xa, chườm ấm lên tuyến bị ảnh hưởng.
• Súc miệng bằng nước muối ấm, không nên sử dụng các loại nước súc miệng hoá học.
• Giữ gìn vệ sinh răng miệng.
• Tránh thức uống có cồn như rượu bia, tránh đồ uống có tính acid cao như nước có ga.

Việc thực hiện các biện pháp này tương đối dễ dàng và hiệu quả, người bệnh nên duy trì chúng để bảo vệ sức khoẻ của mình, tránh biến chứng của bệnh viêm tuyến nước bọt.

Bài viết cung cấp góc nhìn tổng quan về bệnh viêm tuyến nước bọt giúp bạn đọc trang bị thêm kiến thức về bệnh cũng như cách chăm sóc hiệu quả khi mắc bệnh. Nếu có các biểu hiện của viêm tuyến nước bọt, bạn hãy tìm đến sự tư vấn của bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng để được điều trị kịp thời.