Viêm đường hô hấp trên: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Đường hô hấp trên gồm: mũi, họng, các xoang, thanh quản. Những bộ phận này liên kết với nhau có chức năng dẫn, làm ấm, làm ẩm, lọc bụi từ không khí bên ngoài vào trong phổi để thực hiện quá trình hô hấp. Bất kỳ tình trạng viêm nhiễm nào ở các bộ phận thuộc đường hô hấp trên đều được gọi là viêm đường hô hấp trên.

Ngày nay, tỷ lệ ô nhiễm không khí, môi trường ngày càng gia tăng dẫn đến tỷ lệ mắc viêm đường hô hấp ngày càng gia tăng. Bệnh xảy ra quanh năm tuy nhiên tần suất mắc bệnh tăng cao vào những thời điểm giao mùa, thay đổi thời tiết. Viêm đường hô hấp trên có thể tái phát nhiều lần trong năm (khoảng 2-4 lần/năm ở người lớn, còn ở trẻ em có thể lên đến 8 lần/năm). 

Bệnh không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe mà còn có những biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng của người bệnh nếu không được chẩn đoán sớm và điều trị phù hợp. 

Nguyên nhân viêm đường hô hấp trên

Đường hô hấp trên có tác dụng làm sạch, làm ẩm, làm ấm luồng không khí từ bên ngoài vào phổi để thực hiện quá trình trao đổi khí. Vì vậy, đường hô hấp trên dễ bị tấn công dẫn đến viêm nhiễm, một số tác nhân viêm đường hô hấp trên thường gặp như:

• Viêm đường hô hấp trên do vi khuẩn 
• Viêm đường hô hấp trên do virus
• Viêm đường hô hấp trên do vi nấm
• Một số nguyên nhân viêm đường hô hấp trên khác: dị ứng, ô nhiễm không khí, thay đổi thời tiết,...

Bên cạnh đó, một vài yếu tố gây tăng khả năng truyền bệnh và làm yếu hệ thống miễn dịch khiến cơ thể dễ mắc bệnh hơn như:

• Tổn thương niêm mạc đường dẫn không khí như mũi, họng, thanh quản.
• Mắc các bệnh lý gây giảm sức đề kháng: bệnh lý tự miễn, đái tháo đường, bệnh thận mạn, hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải (AIDS), phẫu thuật ghép tạng, sử dụng thuốc corticoid kéo dài,...
• Thói quen dễ gây viêm đường hô hấp trên: không rửa tay thường xuyên, không mang khẩu trang khi tiếp xúc với nhiều người, đến nơi đông người như sân bay, trạm xe, hút thuốc lá,...

Triệu chứng viêm đường hô hấp trên

Triệu chứng viêm đường hô hấp trên rất đa dạng. Tuỳ thuộc vào nguyên nhân mà bệnh sẽ có triệu chứng, mức độ và thời gian xuất hiện triệu chứng khác nhau. Một số triệu chứng điển hình viêm đường hô hấp trên có thể kể đến như:

• Sốt
• Ho
• Chảy mũi
• Đau họng
• Một số triệu chứng viêm đường hô hấp trên khác: khàn giọng, đau mắt, mắt đỏ, hạch bạch huyết bị sưng (sưng ở hai bên cổ), đau mỏi cơ toàn thân, đau nhức mình, uể oải, khó thở,...

Thông thường, các triệu chứng của viêm đường hô hấp trên có thể kéo dài khoảng 3-14 ngày hoặc dài hơn nếu mức độ bệnh nặng hơn và có các biến chứng nguy hiểm. 

Những biến chứng nguy hiểm viêm đường hô hấp trên

Viêm đường hô hấp trên thường lành tính và điều trị không quá phức tạp. Tuy nhiên, viêm đường đường hô hấp trên không được xử trí đúng và kịp thời sẽ dẫn đến viêm nhiễm đường hô hấp dưới (phế quản, phổi,...) gây ra các bệnh lý như: viêm phổi, suy hô hấp, nhiễm trùng huyết,... đe dọa đến tính mạng bệnh nhân.

Ngoài ra, những trường hợp viêm đường hô hấp trên thể nặng, thể do vi khuẩn sẽ dễ gây ra những biến chứng nguy hiểm như: viêm não, viêm tim, viêm cầu thận, thấp khớp cấp,...

Điều trị tại nhà

Tuỳ thuộc vào nguyên nhân gây viêm đường hô hấp trên (vi khuẩn, virus, nấm, dị ứng, bụi bẩn hóa chất,...), mức độ của các triệu chứng và sức khoẻ chung của người bệnh mà các bác sĩ sẽ đưa ra các phương pháp điều trị phù hợp, các phương pháp được kể đến như:

Điều trị bằng thuốc 

Các loại thuốc thường được dùng nhiều trong điều trị triệu chứng viêm đường hô hấp trên như: 

• Nhóm thuốc giảm đau, hạ sốt
• Nhóm thuốc giảm nghẹt mũi
• Thuốc trị ho, long đờm
• Thuốc giảm viêm, phù nề

Những trường hợp viêm đường hô hấp trên có nguyên nhân do các vi khuẩn như các bác sĩ sẽ sử dụng thêm nhóm thuốc kháng sinh. Đây là phương pháp điều trị chủ yếu của bệnh lý viêm đường hô hấp trên do vi khuẩn.

Điều trị viêm đường hô hấp trên tại nhà

Có nhiều cách chữa viêm đường hô hấp trên tại nhà, một số phương pháp bạn có thể áp dụng như:

• Vệ sinh mũi, hầu họng tại nhà bằng nước muối ấm 
• Dùng trà mật ong, trà hoa cúc, rừng 
• Giảm triệu chứng nghẹt mũi tại nhà bằng những cách sau: massage các xoang mũi, nhỏ nước muối sinh lý, rửa mũi, xông hơi hoặc tắm nước ấm,... 
• Uống nhiều nước, ăn nhiều thức ăn mềm, ăn nhiều trái cây, hoa quả tươi 
• Nghỉ ngơi nhiều hơn, giữ ấm cơ thể. 

Phòng ngừa viêm đường hô hấp trên

Hiện nay, y học có nhiều tiến bộ nên điều trị và tiên lượng viêm đường hô hấp trên đã tốt hơn rất nhiều. Tuy nhiên vì nguyên nhân chủ yếu gây bệnh là virus nên các phương pháp điều trị đều là điều trị triệu chứng, chưa có phương pháp điều trị tận gốc. Do đó cần có thái độ và ưu tiên công tác phòng ngừa bệnh:

• Tránh tiếp xúc trực tiếp với người đang mắc viêm đường hô hấp trên khi không mang khẩu trang. Mang khẩu trang để hạn chế tiếp xúc với mầm bệnh, bụi bẩn, hóa chất, đặc biệt nơi đông người.
• Thường xuyên rửa tay, rửa tay bằng xà phòng: biện pháp này sẽ giúp tay chúng ta luôn sạch sẽ và các tác nhân gây bệnh sẽ không có cơ hội xâm nhập vào đường hô hấp, miệng,..
• Rèn luyện thể chất, tăng cường sức đề kháng: tập thể dục, tham gia các bộ môn thể thao, tập yoga, uống đủ nước, ăn trái cây, hoa quả tươi…  sẽ giúp cơ thể khỏe mạnh, chống chọi với bệnh. Đặc biệt, nên giữ ấm cơ thể khi thời tiết lạnh, mưa,... sẽ hạn chế mắc các bệnh viêm đường hô hấp trên.
• Xây dựng thói quen sinh hoạt khoa học: thường xuyên căng thẳng, stress, hay tiếp xúc với các chất kích thích như thuốc lá, bia, rượu,… sẽ tăng nguy cơ mắc bệnh viêm đường hô hấp trên. Vì vậy, bạn cần xây dựng thói quen sinh hoạt, học tập, làm việc thật thoải mái, ngủ đủ giấc và tránh sử dụng cũng như tiếp xúc với các chất độc hại.

Tiêm vaccine: tiêm vaccine đầy đủ và đúng lịch sẽ giảm nguy cơ mắc bệnh, cũng như giảm tỉ lệ có biến chứng nặng nếu mắc bệnh. Một số vaccine ngừa viêm đường hô hấp hiện nay gồm: vaccine cúm mùa, vaccine phế cầu, vaccine ho gà, bạch hầu, sởi, thủy đậu,...

Những cách phòng ngừa trên tuy đơn giản nhưng chúng lại có tác dụng phòng tránh tốt với những bệnh hô hấp nói chung, viêm đường hô hấp trên nói riêng.

Viêm đường hô hấp trên là tập hợp nhiều bệnh lý vùng mũi họng. Mặc dù, bệnh không quá nghiêm trọng, các triệu chứng của bệnh thường tự khỏi sau 5 - 7 ngày. Tuy nhiên, bệnh có thể kéo dài và tái phát gây khó chịu và làm giảm chất lượng cuộc sống người bệnh.

Ngoài ra, nếu không phát hiện và điều trị sớm, bệnh có thể gây ra một số biến chứng nguy hiểm đe dọa tính mạng.

Vì vậy, chúng ta cần nâng cao ý thức phòng ngừa bệnh và đến ngay các cơ sở y tế uy tín khi nhận thấy cơ thể có những thay đổi bất thường để được khám và điều trị kịp thời.