Bệnh trầm cảm: dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị

Theo các bác sĩ chuyên khoa tâm thần, nguy cơ mắc bệnh trầm cảm trong suốt cuộc đời người là 15 - 25%. Bệnh có thể gặp ở bất kỳ độ tuổi nào và thường phổ biến hơn ở Nữ giới hơn Nam giới

Trầm cảm ảnh hưởng đến cảm xúc,suy nghĩ, hành vi, trí nhớ, chú yếu của người bệnh, khiến cho người bệnh có thể gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống, hay các vấn đề về thể chất và tinh thần.

Theo ThS.BS.Chuyên khoa ll Nguyễn Ngọc Quang Chuyên gia tư vấn Tâm thần - Tâm lý trị liệu Bệnh viện Chợ rẫy bệnh trầm cảm phổ biến đến mức có đến 60-70% dân số trên thế giới từng bị trầm cảm vào một lúc nào đó trong cuộc đời mình.

Các triệu chứng trầm cảm

Bệnh trầm cảm là bệnh rối loạn cảm xúc thường gặp. Người bệnh thường có tâm trạng buồn bã, có hoặc không kèm theo triệu chứng hay cảm xúc không ổn định như khóc lóc, giận dữ vô cớ, thiếu hay giảm động lực, giảm hứng thú trong mọi việc, kể cả những hoạt động nằm trong sở thích trước đây.

Các triệu chứng trầm cảm bao gồm:

• Cảm giác buồn bã hay bất hạnh.
• Khó chịu hay thất vọng, ngay cả đối với những việc nhỏ.
• Mất quan tâm hay niềm vui trong các hoạt động bình thường.
• Giảm tình dục
• Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều
• Thay đổi trong sự thèm ăn, trầm cảm thường gây ra giảm sự thèm ăn và giảm cân, nhưng ở một số người nó gây ra thèm ăn và tăng cân
• Kích động hoặc bồn chồn
• Chậm lại suy nghĩ, nói hoặc cử động cơ thể
• Tính do dự, lãng trí
• Mệt mỏi và mất năng lượng, ngay cả nhiệm vụ nhỏ có thể dường như đòi hỏi rất nhiều nỗ lực
• Cảm xúc vô dụng hay tội lỗi, lưu luyến về thất bại trong quá khứ hoặc đổ lỗi cho chính mình khi mọi thứ không phải
• Vấn đề tư duy, tập trung, quyết định và ghi nhớ
• Thường xuyên suy nghĩ về cái chết hoặc tự tử
• Khóc không có lý do rõ ràng
• Không giải thích được vấn đề, chẳng hạn như đau lưng hay đau đầu

Đối với một số người, các triệu chứng trầm cảm rất nặng, rõ ràng. Những người khác nói chung cảm thấy đau khổ hay hạnh phúc mà không thực sự biết tại sao. Trầm cảm ảnh hưởng đến mỗi người theo những cách khác nhau.

Khi có dấu hiệu trầm cảm, bạn không nên tự chịu đựng, mà nên đi khám tại các bệnh viện, phòng khám chữa trầm cảm uy tín hoặc tư vấn với bác sĩ từ xa, chuyên gia tâm lý từ xa để được chẩn đoán, tư vấn và điều trị. 

Xem thêm Video

Bạn có bị trầm cảm không

• Thực hiện: Đài TH VTC
• Thời lượng: 02 phút

Các triệu chứng trầm cảm ở trẻ em và thiếu niên

• Triệu chứng thường gặp của trầm cảm có thể là một chút khác nhau ở trẻ em và thiếu niên hơn là ở người lớn.
• Ở trẻ nhỏ, các triệu chứng của trầm cảm có thể bao gồm buồn bã, khó chịu, thất vọng và lo lắng.
• Các triệu chứng ở thiếu niên có thể bao gồm lo lắng, tức giận và tránh giao tiếp xã hội.
• Thay đổi trong suy nghĩ và giấc ngủ là dấu hiệu của trầm cảm ở thanh thiếu niên và người lớn, nhưng không phải là phổ biến ở trẻ em.
• Ở trẻ em và thiếu niên, trầm cảm thường xảy ra cùng với các vấn đề hành vi và điều kiện sức khỏe tâm thần khác như lo lắng hay rối loạn (ADHD).

Các triệu chứng trầm cảm ở người lớn tuổi

Ở người cao tuổi, trầm cảm có thể bị bỏ qua chẩn đoán vì triệu chứng - ví dụ mệt mỏi, chán ăn, khó ngủ hoặc mất quan tâm đến sinh lý - có thể dường như được gây ra bởi bệnh khác.

Người lớn tuổi với trầm cảm có thể nói họ cảm thấy không hài lòng với cuộc sống nói chung, chán, bất lực hoặc vô giá trị. Họ luôn luôn có thể muốn ở nhà thay vì đi ra ngoài xã hội hoặc làm những việc mới.

Suy nghĩ chuyện chết chóc hay cảm xúc ở người cao tuổi là dấu hiệu của trầm cảm nghiêm trọng mà không bao giờ được thực hiện nhẹ nhàng, đặc biệt là ở nam giới. Trong số tất cả những người trầm cảm, người đàn ông lớn tuổi là có nguy cơ tự tử cao nhất.

Nếu cảm thấy chán nản, làm một cuộc hẹn để gặp bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý ngay khi có thể. Các triệu chứng trầm cảm có thể không tự tốt hơn - và trầm cảm có thể sẽ xấu đi nếu không được điều trị.

Nếu không điều trị, trầm cảm có thể dẫn đến vấn đề khác về sức khỏe tâm thần và thể chất hoặc các vấn đề trong các khu vực khác của cuộc sống. Khi Cảm xúc của trầm cảm bị rối loạn nặng dễ dẫn đến tự tử.

Nguyên nhân trầm cảm

Trầm cảm do các nguyên nhân sau gây nên:

• Nội sinh (trầm cảm chưa rõ nguyên nhân),có nhiều giả thuyết cho rằng do di truyền, yếu tố tự miễn, môi trường sống, xã hội nhưng chưa thực sự rõ ràng
• Trầm cảm do căng thẳng, do áp lực từ nhiều phía như công việc, gia đình, con cái, phá sản hay do những điều đột ngột xảy đến như mất đi người thân, mất tiền của...
• Trầm cảm có thể xuất hiện các bệnh lý hay chấn thương tác động trực tiếp đến não bộ
• Trầm cảm có thể không rõ nguyên nhân.

Yếu tố nguy cơ

Theo Bác sĩ Nguyễn Ngọc Quang mặc dù nguyên nhân chính xác của bệnh trầm cảm không được biết, các nhà nghiên cứu đã xác định được các yếu tố nhất định mà dường như làm tăng nguy cơ phát triển hoặc gây ra trầm cảm, bao gồm:

• Có yếu tố gia đình với trầm cảm
• Phụ nữ có yếu tố nguy cơ cao hơn nam giới
• Có trải nghiệm đau thương như đứa trẻ
• Có thân nhân có tiền sử nghiện rượu.
• Có thành viên gia đình những người đã tự sát
• Trải qua những sự kiện cuộc sống căng thẳng, chẳng hạn như cái chết của một người thân yêu
• Trầm cảm sau sinh
• Có một tâm trạng chán nản như một đứa trẻ.
• Có một căn bệnh nghiêm trọng, chẳng hạn như ung thư, bệnh tim, Alzheimer hoặc HIV / AIDS.
• Có đặc điểm tính cách, chẳng hạn như có lòng tự trọng thấp và đang quá phụ thuộc, tự quan trọng hoặc bi quan.
• Lợi dụng rượu, nicotin hay lạm dụng chất kích thích liên quan sử dụng ma túy.
• Sử dụng một số thuốc huyết áp cao, thuốc ngủ hoặc thuốc khác nhất định.

Các biến chứng của trầm cảm

Các biến chứng liên kết với trầm cảm có thể bao gồm:

• Lạm dụng rượu
• Chất lạm dụng
• Lo âu
• Bệnh tim và điều kiện y tế khác
• Vấn đề làm việc hay trường học
• Gia đình xung đột
• Mối quan hệ khó khăn
• Cô lập xã hội
• Tự tử

Để tránh những hệ quả xấu có thể xảy ra, ngay khi có dấu hiệu trầm cảm bạn cần đi khám với bác sĩ chuyên khoa Tâm bệnh để được đánh giá và tư vấn điều trị kịp thời. 

Xem thêm bài viết

• Trầm cảm có chữa khỏi được không? 
• Trầm cảm: Nên Tư vấn Tâm lý hay khám với Bác sĩ Tâm thần?

Các xét nghiệm và chẩn đoán

Khi các bác sĩ nghi ngờ có ai đó đã trầm cảm, họ thường hỏi một số câu hỏi và có thể làm các xét nghiệm y khoa và tâm lý. Khám và các xét nghiệm thường bao gồm.

Khám lâm sàng

Đánh giá các triệu chứng về trầm cảm để chẩn đoán xác định dựa theo Bảng phân loại Bệnh quốc tế lần thứ 10( ICD- 10). Đồng thời kiểm tra các chỉ số về chiều cao và cân nặng, kiểm tra dấu hiệu quan trọng như nhịp tim, huyết áp và nhiệt độ, nghe tim và phổi và kiểm tra bụng.

Xét nghiệm 

Bác sĩ có thể làm một xét nghiệm máu được gọi là máu toàn phần (CBC),hoặc kiểm tra tuyến giáp để chắc chắn rằng nó hoạt động tốt.

Đánh giá tâm lý

Để kiểm tra các dấu hiệu trầm cảm, bác sĩ Tâm thần học hoặc chuyên gia tâm lý sẽ nói chuyện với bệnh nhân về suy nghĩ, cảm xúc và hành vi qua các trắc nghiệm về Trầm cảm như Beck, Hamilton...

Bác sĩ sẽ hỏi về triệu chứng hiện tại, và những tương tự trong quá khứ. Cũng sẽ thảo luận về bất kỳ suy nghĩ có thể tự tử hoặc gây tổn hại cho bản thân.

Phương pháp điều trị Trầm cảm

Thạc sĩ, Bác sĩ Chuyên khoa II Nguyễn Ngọc Quang đã chia sẻ một số phương pháp điều trị Trầm cảm sau: 

Thuốc men

Một số thuốc chống trầm cảm có sẵn để điều trị trầm cảm. Có một số loại thuốc chống trầm cảm khác nhau.Thuốc chống trầm cảm thường được phân loại theo cách thức chúng ảnh hưởng đến tự nhiên theo cơ chế tác dụng liên quan chất dẫn truyền thần kinh Dopamin, Serotonin trong não để thay đổi cảm xúc.

Sử dụng thuốc cần theo chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Nhiều người lo sợ tác dụng phụ của thuốc có thể ảnh hưởng đến sức khỏe, nhưng nếu không điều trị thậm chí còn nguy hiểm hơn rất nhiều. 

Tâm lý

Tư vấn tâm lý điều trị trầm cảm là một trọng điểm. Trong đó là việc áp dụng Tâm lý trị liệu.

Tâm lý trị liệu là các phương pháp, kỹ thuật mà nhà tâm lý trị liệu sử dụng thông qua cách thức giao tiếp nhằm cải thiện tình trạng sức khỏe, tinh thần, tháo gỡ các vấn đề trong cảm xúc và hành vi của người bệnh.

Đối với trầm cảm, tâm lý trị liệu cũng như một phương pháp điều trị thay vì dùng thuốc thì là tư vấn. Nhà tư vấn tâm lý sẽ giúp người bệnh tháo gỡ nhưng điều mà họ không thể nhận ra, xác định những tiêu cực đang xoay quanh người bệnh từ đó làm cho người bệnh hiểu nơi những cảm xúc đến từ đâu, và dạy cho họ làm thế nào để đối phó với những cảm xúc.

Các nghiên cứu cho thấy tâm lý trị liệu là một phương thức điều trị rất hiệu quả, ưu điểm của phương pháp điều trị này là chỉ cần thông qua tư vấn tâm lý người bệnh không cần phải đối phó với các tác dụng phụ của việc uống thuốc. . Việc kết hợp thuốc trầm cảm với liệu pháp tâm lý trị liệu có thể rất hiệu quả.

Tác dụng của điều trị trầm cảm bằng tâm lý trị liệu

• Giúp giảm bớt, giải tỏa căng thẳng.
• Cung cấp cho người bệnh có một cái nhìn mới về các vấn đề.
• Giúp người bệnh chấp nhận sự thật dễ dàng hơn
• Tâm lý trị liệu giúp người bệnh dễ dàng đối phó với các tác dụng phụ từ việc sử dụng thuốc
• Học cách nói chuyện với người khác về tình trạng của bạn.
• Giúp phát hiện sớm tình trạng trầm cảm đang dần trở nên tồi tệ hơn
• Ổn định tâm lý và tinh thần cho người bệnh

Các liệu pháp tâm lý trị liệu ở đây là Tâm lý cá nhân, gia đình, tâm động học, liệu pháp hành vi và nhận thức

Điều trị nội trú bệnh viện

Ở một số người, trầm cảm nghiêm trọng, ở lại bệnh viện là cần thiết. Bệnh nhân nội trú nằm viện là có thể cần thiết nếu không thể chăm sóc cho chính mình đúng cách hoặc khi đang gặp nguy hiểm ngay lập tức làm tổn hại đến bản thân hoặc người khác.

Liệu pháp hỗ trợ trầm cảm

Các kỹ thuật được sử dụng để cải thiện triệu chứng trầm cảm bao gồm:

• Châm cứu
• Yoga
• Thiền
• Hướng dẫn hình ảnh
• Massage trị liệu

Trầm cảm là một căn bệnh kinh niên thường đòi hỏi phải điều trị lâu dài, như bệnh tiểu đường hoặc huyết áp cao. Vì vậy, người bệnh trầm cảm cũng cần được quan tâm, hỗ trợ và tư vấn điều trị như các bệnh mãn tính khác.

Nhưng không được nản lòng, hầu hết những người bị trầm cảm cảm thấy tốt hơn với thuốc, tư vấn tâm lý hoặc các phương pháp điều trị khác.