Đái tháo đường ở người cao tuổi: Nguyên nhân, biến chứng và cách phòng ngừa

Đái tháo đường là bệnh lý ngày càng phổ biến ở người cao tuổi và các biến chứng của đái tháo đường, nhất là biến chứng tim mạch, là một trong những nguyên nhân quan trọng gây tử vong ở những người này.

Trung bình một người cao tuổi mắc khoảng 3 - 5 bệnh. Trong đó, bên cạnh bệnh tăng huyết áp, thoái hóa khớp, sa sút trí tuệ, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính,… đái tháo đường cũng được coi là một trong những "kẻ giết người thầm lặng" đối với người cao tuổi. (Thông tin trên: https://moh.gov.vn/)

Đái tháo đường - căn bệnh thường gặp ở người cao tuổi

Tỷ lệ mắc bệnh đái tháo đường tăng theo độ tuổi. Ở độ tuổi trên 65 chiếm khoảng 18 - 20%. Đa số các bệnh nhân đái tháo đường cao tuổi là đái tháo đường tuýp 2 (tới trên 95%).

Nguyên nhân làm tăng tỷ lệ mắc đái tháo đường ở người cao tuổi đến từ:

• Suy giảm chức năng của tế bào beta ở đảo tụy dẫn đến giảm tiết insulin vào trong máu, từ đó giảm chuyển hóa glucose dẫn đến đường máu cao.
• Tình trạng đề kháng insulin tăng lên theo tuổi làm giảm hiệu quả của insulin đối với sự điều hòa đường huyết, đường không được vận chuyển vào trong tế bào để sử dụng và tích lũy dẫn đến tăng cao nồng độ đường trong máu..
• Ở người cao tuổi thường lạm dụng những thuốc giảm đau, chống viêm nhóm steroid cũng góp phần rối loạn chuyển hóa glucose dẫn đến bệnh đái tháo đường.
• Bên cạnh đó, lối sống tĩnh, ít hoạt động dẫn đến thừa cân, béo phì cũng được coi là nguyên nhân gây ra đái tháo đường ở người cao tuổi. 

Biến chứng bệnh tiểu đường ở người cao tuổi

Nếu không được chữa trị kịp thời, bệnh đái tháo đường có thể dẫn đến nguy cơ biến chứng nặng như mù lòa, tổn thương thần kinh dẫn đến nhiễm trùng, phải cắt cụt chi và bệnh lý tim mạch như đột quỵ hay nhồi máu cơ tim đe dọa thường trực tính mạng bệnh nhân.

• Suy giảm thị lực: Biến chứng võng mạc, xuất huyết đáy mắt, đục thủy tinh thể là nguyên nhân làm cho người cao tuổi bị nhìn mờ và mù lòa. Gần 1/5 người Mỹ lớn tuổi mắc bệnh tiểu đường báo cáo bị suy giảm thị lực.
• Biến chứng thần kinh: Đường máu cao dai dẳng trong máu làm tổn thương các sợi thần kinh ngoại vi dẫn đến cảm giác tê bì, kiến bò, buồn bực chân tay, giảm cảm giác. 
• Rối loạn nhận thức: Chứng mất trí nhớ kiểu Alzheimer và nhồi máu cơ tim có khả năng xảy ra ở những người mắc bệnh tiểu đường cao gấp đôi so với những người không mắc bệnh tiểu đường ở cùng độ tuổi. 
• Té ngã và gãy xương: Quá trình lão hóa của cơ thể cùng với bệnh tiểu đường làm tăng nguy cơ té ngã và gãy xương theo nhiều cơ chế khác nhau như giảm đường huyết đột ngột, xương trở nên giòn hơn. Phụ nữ mắc bệnh tiểu đường có nguy cơ gãy xương hông và xương cánh tay cao hơn. Tránh tăng và hạ đường huyết nghiêm trọng có thể làm giảm nguy cơ té ngã.

Dinh dưỡng cho người lớn tuổi mắc đái tháo đường

Dinh dưỡng là một phần không thể thiếu trong chăm sóc bệnh tiểu đường ở mọi lứa tuổi, nhưng có những cân nhắc bổ sung cho người lớn tuổi mắc đái tháo đường.

Mặc dù nhu cầu năng lượng giảm dần theo tuổi tác, nhưng nhu cầu dinh dưỡng đa lượng vẫn tương tự trong suốt tuổi trưởng thành.

Đáp ứng nhu cầu vi chất dinh dưỡng với lượng calo thấp hơn là một thách thức, do đó người lớn tuổi mắc đái tháo đường có nguy cơ thiếu hụt cao hơn.

Người lớn tuổi có thể có nguy cơ bị suy dinh dưỡng do chán ăn, thay đổi vị giác và khứu giác, khó nuốt, các vấn đề về răng miệng và suy giảm chức năng dẫn đến khó khăn trong việc chuẩn bị hoặc tiêu thụ thức ăn. Các kiểu ăn uống quá hạn chế, do tự áp đặt, có thể làm tăng thêm nguy cơ mắc đái tháo đường cho người lớn tuổi.

Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng theo chế độ ăn Địa Trung Hải có thể có lợi cho bệnh nhân tiểu đường. Chế độ ăn Địa Trung Hải thường bao gồm các loại thực phẩm nguyên hạt, chế biến tối thiểu như trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu, quả hạch và hạt.

Chế độ này được khuyến nghị cho bệnh nhân lớn tuổi mắc bệnh tiểu đường để ngăn ngừa tình trạng suy nhược và suy giảm nhận thức. 

Người cao tuổi mắc đái tháo đường sẽ gặp nhiều khó khăn và phức tạp hơn trong điều trị. Hiệp hội Đái tháo đường Hoa kỳ khuyến cáo rằng những người trưởng thành thừa cân, có các yếu tố rủi ro và tất cả người lớn từ 45 tuổi trở lên nên được sàng lọc tại cơ sở y tế 1 - 3 lần/năm bằng cách thực hiện xét nghiệm đường huyết lúc đói (FPG), xét nghiệm HbA1C hoặc xét nghiệm dung nạp glucose đường uống.

Thăm khám sớm, phát hiện và điều trị bệnh kịp thời là chìa khóa để người bệnh, người cao tuổi sống chung khỏe mạnh với bệnh đái tháo đường.