Bệnh loãng xương và phân loại các cấp độ

Loãng xương có thể gây ra nhiều biến chứng và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và chất lượng sống của người bệnh. Các biến chứng phổ biến bao gồm gãy xương, suy yếu cột sống, rối loạn cột sống, giảm chiều cao, hạn chế chuyển động, mất tự tin và sự tác động tâm lý. Những biến chứng này có thể gây ra sự giới hạn trong hoạt động hàng ngày, mất độc lập và giảm chất lượng sống.

Trong bài viết dưới đây, BookingCare sẽ giới thiệu với bạn đọc các thông tin về bệnh loãng xương và phân loại các cấp độ để có thể phần nào tự xác định tình trạng bệnh, có biện pháp khắc phục, phòng tránh và thăm khám kịp thời.

Bài viết được cố vấn và kiểm duyệt nội dung bởi BS CKI Nguyễn Dương Nhật Thi:

Loãng xương là gì? 

Loãng xương là một tình trạng rối loạn chuyển hóa của bộ xương làm giảm sức mạnh của xương dẫn đến làm tăng nguy cơ gãy xương. Sức mạnh của xương được phản ánh thông qua hai yếu tố: khối lượng xương và chất lượng xương.

Đo mật độ xương sẽ cho ta biết lượng chất khoáng trong 1 đơn vị diện tích hoặc thể tích của xương. Còn chất lượng xương được đánh giá bởi các thông số: cấu trúc của xương, tốc độ chuyển hóa của xương, độ khoáng hóa, mức độ tổn thương tích lũy, tính chất của các chất cơ bản của xương.

Loãng xương hiện là một vấn đề xã hội được mọi quốc gia quan tâm. Số người mắc bệnh loãng xương ngày càng tăng trong cộng đồng tương đương với tần suất mắc bệnh tim mạch và ung thư.

Bệnh loãng xương diễn biến thầm lặng nhưng gây ra hậu quả nặng nề đối với người bệnh: gãy xương, tàn phế, giảm tuổi thọ, mất khả năng lao động…

Phân loại loãng xương

Loãng xương được chia ra chủ yếu là 2 loại bao gồm loãng xương nguyên phát và loãng xương thứ phát:

Loãng xương nguyên phát

Là loại loãng xương không tìm thấy căn nguyên nào khác ngoài tuổi tác và hoặc tình trạng mãn kinh ở phụ nữ. Cơ chế là do quá trình lão hóa của tạo cốt bào gây nên tình trạng mất cân bằng giữa huỷ xương và tạo xương, kết quả là thiểu sản xương.

Loãng xương nguyên phát gồm 2 loại và chia thành 2 tuýp:

• Loãng xương sau mãn kinh (tuýp 1): nguyên nhân là do giảm nội tiết tố oestrogen, ngoài ra còn có sự giảm tiết hormon tuyến cận giáp trạng, tăng thải calci niệu. Thường gặp ở phụ nữ trong độ tuổi 50 – 55, đã mãn kinh. Tổn thương chủ yếu là mất chất khoáng ở xương xốp, biểu hiện là sự lún của các đốt sống hoặc gãy xương.
• Loãng xương tuổi già (tuýp 2): Là loãng xương liên quan tới tuổi và tình trạng mất cân bằng tạo xương. Loại này xuất hiện ở cả nam và nữ, độ tuổi khoảng trên 70. Đặc điểm của loại loãng xương này là mất chất khoáng toàn thể cả ở xương xốp (xương bó) và xương đặc (xương vỏ). Cơ chế gây loãng xương là do tình trạng giảm hấp thu can xi, giảm chức năng tạo cốt bào dẫn tới cường cận giáp thứ phát.

Loãng xương thứ phát

Là loại loãng xương tìm thấy được nguyên nhân liên quan đến một số bệnh mạn tính, liên quan đến sử dụng một số loại thuốc....

Các nguyên nhân gây loãng xương thứ phát:

• Bệnh nội tiết: Cường giáp, đái tháo đường, bệnh to đầu chi, bệnh tuyến giáp...
• Bệnh tiêu hóa: Cắt dạ dày, thiếu dinh dưỡng, bệnh gan mạn tính.
• Bệnh khớp: Viêm khớp dạng thấp, bệnh lý cột sống...
• Bệnh ung thư: Kahler...
• Bệnh di truyền: bệnh nhiễm sắc tố sắt...
• Những trường hợp sử dụng corticoid, heparin, dùng lợi tiểu kéo dài…

Loãng xương vô căn

Ngoài loãng xương nguyên phát và loãng xương thứ phát còn có loãng xương vô căn. Đây là các trường hợp gãy xương do sức đề kháng hiếm gặp ở trẻ em, thanh thiếu niên, phụ nữ tiền mãn kinh hoặc nam giới < 50 tuổi với chức năng tuyến sinh dục bình thường và không phát hiện được nguyên nhân thứ phát, kể cả ở những người có khối lượng xương thấp.

Chẩn đoán loãng xương dựa trên T - Score

T - score là chỉ số để so sánh mật độ xương của bạn với mật độ xương đỉnh (khối lượng xương cao nhất lúc trưởng thành) của người cùng giới, cùng màu da lúc trưởng thành khỏe mạnh (25 - 30 tuổi). Theo đó:

• Xương bình thường: T - score ≥ - 1
• Thiếu xương: - 1 > T - score > - 2.5
• Loãng xương: T - score ≤ - 2.5
• Loãng xương nặng:T - score ≤ - 2.5 và bệnh nhân có tiền sử hoặc hiện tại có một hay nhiều vị trí gãy xương.

Để biết T - score của mình là bao nhiêu, bạn đọc có thể thực hiện đo loãng xương bằng phương pháp DEXA hoặc DXA.

Theo khuyến cáo của Hiệp hội chống loãng xương thế giới, những người trên 50 tuổi, có một trong những yếu tố sau nên đo mật độ xương:

• Giảm chiều cao ≥ 3cm (so với độ tuổi 20 - 30)
• Cân nặng dưới 40 kg, hay giảm trọng lượng quá nhanh trong thời gian gần đây
• Thiếu estrogen ở nữ như sau khi mãn kinh, cắt buồng trứng. Hoặc thiếu androgen ở nam trên 50 tuổi.
• Tiền sử gãy xương: Có cha mẹ hoặc bản thân đã bị gãy cổ xương đùi sau một chấn thương nhẹ ở tầm thấp
• Tiền sử hoặc hiện tại có dùng corticoid liều bất kỳ liên tục trong thời gian trên 3 tháng
• Sử dụng chất kích thích: Uống rượu: ≥ 8g cồn tinh hoặc 375ml bia 60 hoặc 30ml rượu mạnh/ ngày; Hay hút thuốc lá ≥ 20 điếu/ ngày.

Các câu hỏi thường gặp về loãng xương và phân loại loãng xương

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về bệnh loãng xương. Bạn đọc có thể đặt thêm các câu hỏi ở phía cuối bài viết để BookingCare chuyển đến bác sĩ giải đáp giúp.

Z - Scrore là gì?

Khi thực hiện đo loãng xương, ngoài T - Score bệnh nhân còn có một chỉ số nữa là Z - Score. Z - Score là chỉ số lệch của bệnh nhân so với người cùng tuổi, giới, trọng lượng, màu da. Chỉ số này rất có ích nó gợi ý cho chẩn đoán loãng xương thứ phát vì sự mất xương nhiều, nếu Z- score nhỏ hơn – 1,5 có thể có những yếu tố bất thường tác động vào sự mất xương.

Z-score thường được sử dụng để đánh giá mật độ xương của người trẻ, người trẻ em và người thanh thiếu niên. Trong chẩn đoán loãng xương ở người lớn, phương pháp chẩn đoán chính thường dùng T-score thay vì Z-score. 

Cách đọc kết quả đo độ loãng xương?

Bác sĩ có thể xác định mật độ khoáng xương của cơ thể người bệnh có đang trong tình trạng suy yếu hay không dựa trên 2 chỉ số là điểm T và điểm Z.

Chỉ số điểm T, bạn đọc có thể xem chi tiết ở phần T - Score bên trên còn với điểm Z, bạn đọc có thể tham khảo:

• Điểm Z > -2.0: Xương bình thường
• Điểm Z = +0.5, -0.5 hay -1.5: Mật độ xương thấp, phổ biến đối với phụ nữ tiền mãn kinh.
• Điểm Z ≤ -2,0: Mật độ xương thấp hơn so với tiêu chuẩn của nhóm tuổi.

Phụ nữ có nguy cơ mắc loãng xương nhiều hơn nam giới?

Bệnh loãng xương thường gặp ở nữ giới nhiều hơn nam giới. Theo Tổ chức Y tế Thế giới cứ 2 phụ nữ trên 85 tuổi sẽ có 1 người bị gãy xương và tương tự cứ 3 nam giới ở cùng độ tuổi có 1 người bị gãy xương. Sở dĩ phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh loãng xương nhiều hơn nam giới là do:

• Phụ nữ có xương nhỏ và mỏng hơn nam giới: Xương của phụ nữ nhỏ và mỏng hơn nam giới nên khi mất cùng một lượng xương thì mật độ xương của nữ giới sẽ giảm mạnh hơn từ đó làm tăng nguy cơ loãng xương.
• Nam giới có nhiều cơ hơn: Cơ đóng vai trò quan trọng trong chuyển hóa xương. Dưới áp lực liên tục của cơ tạo ra cho hệ xương, các xương sẽ luôn trong quá trình bị kích thích tạo xương khiến xương vững chắc hơn. Đó là lý do tại sao nữ giới mắc bệnh về xương khớp nhiều hơn nam.
• Phụ nữ hay mắc các bệnh về tuyến giáp: Các bệnh về tuyến giáp thường gây ra sự mất cân bằng hormon, làm giảm khả năng hấp thụ cũng như tái hấp thụ canxi của cơ thể. Các bệnh về tuyến giáp cũng làm giảm lượng vitamin D trong cơ thể. Hai yếu tố này kết hợp làm nguy cơ loãng xương tăng vọt.
• Do thay đổi nội tiết: Sự thay đổi nội tiết tố trong các giai đoạn khác nhau (khi mang thai, nuôi con bú, tiền mãn kinh, mãn kinh...) là một nguyên nhân gây loãng xương sớm. Càng sinh nở nhiều lần, lượng canxi trong xương mất đi càng nhiều, nguy cơ loãng xương càng cao.
• Vận động ít hơn: Nam giới thường vận động thể lực nhiều hơn nữ giới. Mà sự vận động này lại giúp bộ xương phát triển tốt hơn và chắc khỏe hơn.

Những thói quen xấu gây hại cho xương là gì?

• Chế độ ăn thiếu chất: Chế độ ăn không cung cấp đủ canxi, protein, sẽ có nguy cơ cao mắc bệnh loãng xương.
• Thói quen uống nước có gas, cà phê, trà, rượu bia: Những đồ uống này sẽ cản trở quá trình hấp thụ canxi dẫn tới tình trạng loãng xương.
• Giảm cân không đúng cách: Khi giảm cân quá nhanh, giảm quá mức khiến cơ thể không cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho xương, làm giảm mật độ xương và gây loãng xương.
• Hút thuốc lá: Thường xuyên hút hút lá hay hút thuốc lá thụ động, khiến cơ thể không hình thành được các mô xương mới khỏe mạnh mà lại làm tình trạng xương xấu đi.
• Ít vận động: Ngồi yên một chỗ trong nhiều giờ liền, khiến các khớp không được vận động, xương trở nên yếu đi dẫn tới loãng xương.
• Uống thuốc bừa bãi: Nhiều người có thói quen tự mua thuốc về điều trị bệnh mà không để ý tới tác dụng phụ. Một số loại thuốc uống dài ngày sẽ gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến xương, cũng như gây hại cho gan, thận, dạ dày.

Khám và điều trị loãng xương ở đâu tốt?

Để biết chính xác người bệnh có mắc loãng xương hay không các bác sĩ cơ xương khớp sẽ tiến hành thực hiện một số xét nghiệm chẩn đoán như: đo mật độ xương, sinh thiết xương, chụp Xquang…

Sau khi biết được chính xác được tình hình các bác sĩ sẽ có liệu pháp điều trị thích hợp với từng trường hợp. Để quá trình chữa bệnh có hiệu quả, đòi hỏi người bệnh phải tuân theo đúng chỉ định của bác sĩ.

Khi nhận thấy những cơn đau nhức xương khớp ở chân, tay, cột sống… người bệnh hãy đi khám ngay với bác sĩ chuyên khoa xương khớp tại các bệnh viện, phòng khám uy tín.

Tại Hà Nội, người bệnh nên đến thăm khám và điều trị tại: Khoa Cơ xương khớp - Bệnh viện Bạch Mai, Khoa Cơ xương khớp - Bệnh viện Đông Đô, Khoa Cơ xương khớp - Bệnh viện Hồng Ngọc, Khoa Cơ xương khớp - Bệnh viện Thu Cúc, Phòng khám đa khoa Vietlife…

Tại TPHCM, bạn đọc có thể tham khảo các cơ sở uy tín khác như Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM, Bệnh viện Quốc tế City, Phòng khám Quốc tế Exson,...

Đo loãng xương bao nhiêu tiền?

Tùy từng địa chỉ sẽ có chi phí đo loãng xương khác nhau. Ngoài ra, cũng cần cân nhắc về số lượng vị trí đo mật độ xương, đo càng nhiều thì chi phí cũng càng cao hơn. Theo đó, giá đo loãng xương một vị trí sẽ dao động từ 200.000đ - 400.000đ còn chi phí đo loãng xương toàn thân là từ 500.000đ - 800.000đ.

Loãng xương là bệnh cơ xương khớp thường gặp, diễn tiến âm thầm nhưng lại có hậu quả nghiêm trọng. Vì vậy, bệnh nhân cần lưu ý chủ động phòng tránh và đi khám khi cần thiết.