Bệnh thoát vị đĩa đệm: triệu chứng, nguyên nhân, cách điều trị

Ngày nay, thoát vị đĩa đệm đang có xu hướng trẻ hóa, không chỉ xảy ra ở người cao tuổi mà còn bắt gặp ở người trẻ. Ngoài nguyên nhân chính là do độ tuổi, thoái hóa tế bào các yếu tố liên quan đến môi trường công việc, thói quen sinh hoạt, mang vác nặng, ít vận động, tập luyện, chế độ ăn uống không phù hợp, béo phì... cũng góp phần gia tăng tỷ lệ mắc bệnh thoát vị đĩa đệm.

Tuy nhiên, người bệnh cũng không cần lo lắng bởi nếu nắm được các thông tin về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp chăm sóc, sống chung hiệu quả, ta hoàn toàn có thể kiểm soát được bệnh. 

Tổng quan về thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm là gì?

Thoát vị đĩa đệm là tình trạng bệnh lý cơ xương khớp xảy ra tại hệ thống cột sống của cơ thể. Cột sống của chúng ta vốn được cấu tạo từ các đốt xương sống, giữa các đốt xương được đệm bằng những đĩa đệm hình bầu dục bao gồm một lớp bên ngoài (vành) và một lớp mềm bên trong (hạt nhân). Tuy nhiên, vì một nguyên nhân nào đó khiến phần nhân nhầy bên trong đĩa đệm bị trượt ra ngoài, xâm nhập vào ống tủy sống, chèn ép lên dây thần kinh gây nên cảm giác đau nhức, tê yếu lan tỏa xuống cả tay và chân.

Thoát vị đĩa đệm gặp khoảng 10% ở nhóm tuổi dưới 40 tuổi, 5% ở nhóm tuổi trên 40. Khoảng 1/3 bệnh nhân trước 60 tuổi có một hoặc nhiều tầng thoát vị ở cột sống thắt lưng.

Phân loại thoát vị đĩa đệm

Có rất nhiều dạng thoát vị đĩa đệm khác nhau đã được ghi nhận, nhưng các chuyên gia sẽ thường dựa vào 3 tiêu chí sau để phân loại.

Dựa vào vị trí đĩa đệm bị lệch

• Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ
• Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ - ngực
• Thoát vị đĩa đệm cột sống ngực
• Thoát vị đĩa đệm cột sống lưng - ngực
• Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Dựa vào ảnh hưởng của dây thần kinh và tủy sống

• Thoát vị thế trung tâm: nhân nhầy của đĩa đệm thoát ra và chèn ép trực tiếp lên tủy sống
• Thoát vị cạnh trung tâm: Phần nhân nhầy chèn ép lên cả tủy sống và rễ thần kinh
• Thoát vị chèn ép thần kinh trái hoặc phải

Dựa vào tình trạng thoát vị của đĩa đệm

• Thoát vị ra sau
• Thoát vị ra trước
• Thoát vị vào thân đốt sống

Triệu chứng bệnh thoát vị đĩa đệm

Triệu chứng đặc trưng 

Các triệu chứng biểu hiện của thoát vị đĩa đệm sẽ phụ thuộc vào vị trí bị thoát vị và liệu đĩa đệm có chèn ép lên dây thần kinh hay không, chèn ép ít hay nhiều,... Song, nhìn chung, khi bị thoát vị đĩa đệm, người bệnh đều có các triệu chứng sau:

• Đau nhức ở chân hoặc tay: Nếu bị thoát vị tại phần lưng dưới, cơn đau sẽ lan xuống mông, đùi và bắp chân hay một phần của bàn chân. Còn nếu bạn bị thoát vị đía đệm ở cổ, cơn đau sẽ tập trung ở vùng vai-cánh tay.
• Tê bì hoặc ngứa râm ran: Do có sự chèn ép lên các dây thần kinh, nên khi bị thoát vị, một số bộ phận liên quan đến các dây thần kinh bị chèn ép cũng bị ảnh hưởng. thường bắt gặp cảm giác tê bì hoặc râm ran ngứa ở các vị trí như vùng thắt lưng, vùng cổ, cẳng chân, gót chân,,...
• Cơ yếu, mất chức năng: Các cơ liên kết với những dây thần kinh bị ảnh hưởng sẽ dần yếu đi và mất chức năng, bạn có thể cảm thấy các cơ yếu hẳn đi khi cầm hay nâng một đồ vật

Triệu chứng nặng

Trường hợp thoát vị đĩa đệm kéo dài, không được điều trị kịp thời hoặc gây chèn ép nghiêm trọng lên các dây thần kinh sẽ dẫn đến các biến chứng, triệu chứng nặng nề, cụ thể như:

• Teo cơ: Khi các cơ bị yếu đi, không được vận động lâu ngày sẽ khiến cơ tại các chi teo lại, làm giảm khả năng vận động và đi lại
• Nguy cơ bị liệt: Trường hợp nhân nhầy đi vào trong ống tủy sống, chèn ép vào rễ dây thần kinh và gây hẹp khoang sống rất dễ dẫn đến nguy cơ bị bại liệt
• Rối loạn chức năng bài tiết hoặc tiêu hóa: Thoát vị đĩa đệm còn gây ra rối loạn chức năng bàng quang, biểu hiện gồm tiểu không kiểm soát hoặc tiểu khó. Ngoài ra, thoát vị đĩa đệm còn gây ra hội chứng đuôi ngựa, khiến việc đi đại tiện không kiểm soát

Nguyên nhân dẫn đến bệnh thoát vị đĩa đệm

Phần lớn các trường hợp, nguyên nhân thoát vị đĩa đệm đều do ngoại cảnh gây ra, có thể kể đến như:

• Chấn thương cột sống: Do tai nạn giao thông khiến đĩa đệm bị tổn thương hoặc trong quá trình lao động, vận động quá sức gây áp lực lớn lên các đốt sống và đĩa đệm 
• Đặc trưng nghề nghiệp gây áp lực lớn lên cột sống: Những công việc yêu cầu hoạt động thể lực nhiều như bê vác, vận động viên thể thao hay ngược lại, những công việc đòi hỏi ngồi nhiều trong thời gian dài cũng có khả năng làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm
• Thói quen hút thuốc: Thường xuyên hút thuốc khiến nồng độ oxy trong máu giảm xuống, không đủ đi đến nuôi dưỡng các mô trong cơ thể, bao gồm tại các vị trí đĩa đệm. Do vậy từ bỏ thói quen hút thuốc là cũng là một cách để phòng ngừa thoát vị đĩa đệm. 

Ngoài các yếu tố ngoại cảnh ở trên, theo thống kê cho thấy, người bệnh dễ bị thoát vị đĩa đệm nếu mang trong mình một hay nhiều yếu tố nguy cơ dưới đây:

• Tuổi: Người lớn tuổi có nguy cơ mắc thoát vị đĩa đệm cao hơn người trẻ tuổi, đặc biệt là ở độ tuổi từ 35-45.
• Trọng lượng cơ thể: Những người có cân nặng lớn sẽ gây áp lực mạnh hơn tại các đĩa đệm, làm tăng nguy cơ bị rách vành và lớp nhân nhầy thoát ra ngoài
• Chiều cao: Theo thông tin từ trang tin PubMed, yếu tố chiều cao có liên quan đến nguy cơ mắc thoát vị đía đệm. Cụ thể, nam giới cao từ 180cm trở lên và nữ giới cao từ 170cm trở lên có nguy cơ mắc bệnh thoát vị cao hơn so những đối tượng thấp hơn họ 10cm
• Di truyền: Thoát vị đĩa đệm có tính di truyền trong gia đình, nghiên cứu cho thấy có tới 10% trường hợp mắc thoát vị đĩa đệm là do di truyền

Phương pháp chẩn đoán bệnh thoát vị đĩa đệm

Bác sĩ sẽ tiến hành các bước khám lâm sàng trước bao gồm khai thác tiền sử bệnh, khám triệu chứng và có thể áp dụng các bài kiểm tra thể chất đơn giản như thử nghiệm chân thẳng hoặc thử nghiệm chân giao nhau. Nếu cần thiết, bác sĩ sẽ chỉ định kiểm tra tầm soát thần kinh bằng phương pháp đo điện cơ nhằm xác định những đoạn dây thần kinh bị chèn ép.

Thông thường, phần lớn trường hợp chỉ cần trải qua các bước khám lâm sàng là đã đủ để đi đến kết luận và đề xuất các phương pháp điều trị. Trong trường hợp đã điều trị hơn 4 tuần mà triệu chứng không thuyên giảm hoặc trong quá trình thăm khám, phát hiện ra những tổn thương sâu tại vùng đĩa đệm, sẽ cần sử dụng đến các phương pháp chẩn đoán hình ảnh chuyên sâu, như chụp X-quang, chụp cộng hưởng MRI và chụp cắt lớp vi tính.

Cách điều trị bệnh

Điều trị nội khoa

Phương pháp điều trị bảo tồn là phương pháp được áp dụng nhiều nhất trong điều trị thoát vị đĩa đệm. Nguyên tắc điều trị đơn giản, kết hợp dùng thuốc giảm đau và luyện tập để giảm triệu chứng, cải thiện tổn thương phần đĩa đệm.

Các loại thuốc giảm đau sử dụng trong điều trị thoát vị đĩa đệm bao gồm các loại thuốc chống viêm không steroid NSAID (aspirin, Ibuprofen,...), thuốc giảm đau acetaminophen hoặc thuốc giảm viêm corticosteroid,... 

Cần lưu ý rằng các loại thuốc này khi sử dụng liều cao sẽ gây nên nhiều tác dụng phụ, nhẹ là chóng mặt, buồn nôn, đi ngoài, nặng có thể dẫn đến xuất huyết tiêu hóa, suy giảm chức năng gan, thận,... Do đó, người bệnh cần tuân thủ uống thuốc đúng theo liều lượng chỉ định của bác sĩ.

Không chỉ sử dụng thuốc mà người bị thoát vị đĩa đệm còn cần kết hợp với tập luyện. Bác sĩ sẽ hướng dẫn bệnh nhân các bài tập đơn giản giúp người bệnh phục hồi chức năng, Ngoài ra, người bệnh cũng có thể tập thêm các bộ môn thể thao nhẹ nhàng như bơi lội, tập yoga, đạp xe, đi bộ,... nhằm đẩy nhanh hiệu quả điều trị.

Điều trị ngoại khoa

Trường hợp phải can thiệp điều trị phẫu thuật ngoại khoa khi điều trị nội khoa thất bại sau 6-8 tuần hoặc trường hợp thoát vị gây hẹp tủy sống, chèn ép vào rễ dây thần kinh. Phương pháp phẫu thuật phổ biến nhất đối với trường hợp bị thoát vị hiện nay vẫn là phẫu thuật giải nén để loại bỏ phần đĩa đệm bị tổn thương cùng một số mô ở xung quanh. 

Chăm sóc bệnh thoát vị đĩa đệm tại nhà

Bên cạnh việc tuân thủ điều trị bệnh theo hướng dẫn của bác sĩ Cơ Xương Khớp, cũng cần chú ý chăm sóc người bệnh tại nhà giúp hỗ trợ quá trình điều trị bệnh bằng cách thực hiện các biện pháp:

• Chú ý nghỉ ngơi: Người bệnh thoát vị đĩa đệm cần phải được nghỉ ngơi đầy đủ, không làm việc quá sức. Kể cả khi nghỉ ngơi cũng cần chú ý nằm hoặc ngồi đúng tư thế, tránh gây áp lực lên vùng đĩa đệm bị thương tổn
• Hỗ trợ khi vận động: Người bệnh thoát vị đĩa đệm có thể sẽ gặp khó khăn khi vận động, vì vậy cần có sự hỗ trợ từ người nhà trong một số trường hợp cần xoay người hoặc vặn mình
• Sử dụng liệu pháp y học cổ truyền: Một số liệu pháp y học cổ truyền như mát-xa, bấm huyệt cũng đã được chứng minh là có tác dụng giảm triệu chứng khi bị thoát vị đĩa đệm. Ngoài ra, người bệnh còn có thể kết hợp với các bài thuốc đông y (chườm nóng bằng ngải cứu và muối, chườm nóng bằng xương rồng,...) vừa an toàn mà lại hiệu quả trong việc giảm thiểu đau nhức

Sống chung hiệu quả cùng bệnh

Sống chung hiệu quả với bệnh thoát vị đĩa đệm đòi hỏi sự quản lý tỉ mỉ và sự điều chỉnh lối sống. Dưới đây là một số gợi ý để bạn có thể sống tốt hơn và giảm tác động của bệnh thoát vị đĩa đệm:

• Vận động đều đặn: Thoát vị đĩa đệm có thể gây đau đớn khi vận động, tuy nhiên người bệnh vẫn cần có kế hoạch vận động hợp lý và thường xuyên bằng các bài tập đơn giản hoặc một số bộ môn thể thao nhẹ nhàng
• Chế độ dinh dưỡng hợp lý: Chế độ ăn lành mạnh và cân bằng, bao gồm việc ăn nhiều rau, trái cây và thực phẩm giàu chất xơ,giàu Canxi, vitamin D,.. giúp hỗ trợ cho quá trình phục hồi của xương khớp. Bên cạnh đó, người bị thoát vị cũng cần hạn chế tiêu thụ các thực phẩm giàu chất béo bão hòa bởi chúng làm tăng nguy cơ gây ra các phản ứng viêm, ức chế quá trình điều trị của cơ thể
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Cân nặng vượt ngưỡng cho phép cũng sẽ làm tăng nguy cơ xảy ra các phản ứng viêm trong cơ thể, làm trầm trọng hơn tình trạng thoát vị. Chính vì vậy, người bệnh cần chú ý quản lý cân nặng ở mức cho phép, tránh nguy cơ bệnh diễn biến trầm trọng hơn
• Quản lý căng thẳng, stress: Cơn đau nhức kéo dài từ căn bệnh thoát vị đĩa đệm khiến người bệnh rất dễ rơi vào trạng thái căng thẳng, khó chịu, dễ bực tức, nóng giận, Để tránh các cảm xúc tiêu cực, người bệnh nên chia sẻ nhiều hơn với người thân trong đình, đồng thời thực hiện thiền định để quản lý sức khỏe tinh thần.
• Loại bỏ các thói quen xấu: Hạn chế các chất kích thích như thuốc lá, rượu bia, đồng thời, sửa các dáng ngồi, nằm xấu để tránh những ảnh hưởng không tốt đến phần đĩa đệm bị thoát vị.
• Tuân thủ quy trình điều trị: Luôn tuân thủ hướng dẫn và quy trình điều trị do bác sĩ đề xuất. Điều này có thể bao gồm việc sử dụng thuốc, chăm sóc tại nhà và các biện pháp điều trị thích hợp khác.

Đĩa đệm giúp hỗ trợ đàn hồi cho cột sống,cho phép cột sống chuyển động ổn định theo mọi hướng, chính vì vậy, khi bị thoát vị đĩa đệm, phần nhân nhầy chảy ra ngoài chèn ép lên dây thần kinh gây cảm giác đau nhức, khó khăn khi vận động, kể cả trong sinh hoạt hàng ngày. Tuy nhiên, bệnh lý này hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu ta biết cách chăm sóc, sử dụng các biện pháp điều trị phù hợp theo chỉ dẫn của các bác sĩ Cơ Xương Khớp.