Bệnh thiếu máu cơ tim: Biểu hiện, nguyên nhân và cách điều trị
Bệnh thiếu máu cơ tim có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được nhận biết và điều trị sớm. Nắm được các thông tin quan trọng xoay quanh về căn bệnh này sẽ giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa, phát hiện và điều trị.
Bệnh thiếu máu cơ tim là gì?
Bệnh thiếu máu cơ tim, còn được gọi là bệnh mạch vành hay bệnh động mạch vành, là tình trạng các động mạch cung cấp máu tới cơ tim bị hẹp hoặc bị tắc nghẽn.
Triệu chứng bệnh thiếu máu cơ tim
Hầu hết những người bị thiếu máu cơ tim trong giai đoạn đầu (hẹp dưới 50%) không xuất hiện triệu chứng hoặc triệu chứng không rõ ràng. Bệnh nhân có thể cảm thấy đau tim nhưng cơn đau rất mơ hồ, không rõ cường độ, mức độ đau diễn ra rất nhanh và thường xuyên nhầm lẫn với các vấn đề khác.
Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, đặc biệt là nếu không được điều trị, các triệu chứng có thể xuất hiện. Một số triệu chứng phổ biến bao gồm:
- Đau ngực: Đau ngực do thiếu máu cơ tim thường xuất hiện trong vùng ngực phía trên hoặc sau xương ức. Đau có thể lan ra cả hai cánh tay, vai, cổ, hàm hoặc lưng. Các cơn đau thường xuất hiện khi người bệnh vận động hoặc trong tình huống căng thẳng và có thể giảm đi khi nghỉ ngơi.
- Khó thở: Bạn có thể cảm thấy khó thở hoặc hít thở nhanh hơn khi hoạt động hoặc trong tình huống căng thẳng.
- Mệt mỏi: Cảm thấy mệt mỏi và suy giảm năng lượng là một triệu chứng thường gặp của bệnh thiếu máu cơ tim. Điều này có thể xảy ra do cơ tim không cung cấp đủ máu và oxy cho cơ thể.
- Buồn nôn: Một số người có thể cảm thấy buồn nôn hoặc có cảm giác muốn nôn khi bị thiếu máu cơ tim.
- Cảm giác khó chịu: Có thể có cảm giác khó chịu, nhức nhối hoặc cảm giác nặng nề trong ngực.
- Các triệu chứng khác: Người bệnh cũng có thể gặp các triệu chứng như ho, ù tai, chóng mặt, khó tiêu hoặc ợ nóng.
Thiếu máu cơ tim có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:
- Đau tim: Khi động mạch vành bị tắc nghẽn hoàn toàn, việc thiếu máu và oxy có thể dẫn đến cơn đau tim phá hủy một phần cơ tim, thậm chí gây tử vong.
- Nhịp tim không đều (loạn nhịp tim): Nhịp tim bất thường có thể làm tim bạn yếu đi và có thể đe dọa đến tính mạng.
- Suy tim: Theo thời gian, các đợt thiếu máu cục bộ lặp đi lặp lại có thể dẫn đến suy tim.
Nguyên nhân gây ra bệnh thiếu máu cơ tim
Thiếu máu cơ tim xảy ra khi lưu lượng máu qua một hoặc nhiều động mạch vành bị giảm. Lưu lượng máu thấp làm giảm lượng oxy mà cơ tim nhận được. Thiếu máu cơ tim có thể phát triển chậm do các động mạch bị tắc nghẽn theo thời gian. Hoặc có thể xảy ra nhanh chóng khi một động mạch bị tắc nghẽn đột ngột.
Những nguyên nhân gây ra bệnh thiếu máu cơ tim bao gồm:
- Bệnh động mạch vành (xơ vữa động mạch): Các mảng bám chủ yếu là triglycerid, lipid, cholesterol tích tụ trên thành động mạch và hạn chế lưu lượng máu. Xơ vữa động mạch là nguyên nhân phổ biến nhất của thiếu máu cơ tim.
- Cục máu đông: Các mảng phát triển trong xơ vữa động mạch có thể vỡ ra, hình thành nên các cục máu đông. Cục máu đông có thể làm tắc động mạch và dẫn đến thiếu máu cục bộ cơ tim nghiêm trọng, đột ngột, dẫn đến nhồi máu cơ tim.
- Co thắt động mạch vành: Sự thắt chặt tạm thời của các cơ trong thành động mạch có thể làm giảm hoặc thậm chí ngăn chặn lưu lượng máu đến một phần của cơ tim trong một thời gian ngắn. Co thắt động mạch vành là một nguyên nhân hiếm gặp của thiếu máu cơ tim.
Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ phát triển thiếu máu cơ tim bao gồm:
- Thuốc lá: Hút thuốc và tiếp xúc lâu dài với khói thuốc thụ động có thể làm hỏng thành bên trong của động mạch. Tổn thương khiến cholesterol và các chất khác và làm chậm lưu lượng máu trong động mạch vành. Hút thuốc khiến động mạch vành co thắt và cũng có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông.
- Bệnh tiểu đường: Bệnh tiểu đường type 1 và type 2 có liên quan đến việc tăng nguy cơ thiếu máu cơ tim, đau tim và các vấn đề về tim khác.
- Huyết áp cao: Theo thời gian, huyết áp cao có thể đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch, dẫn đến tổn thương động mạch vành.
- Mức cholesterol trong máu cao: Nồng độ cholesterol "xấu" cao trong máu của bạn có thể là do tình trạng di truyền hoặc chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa và cholesterol.
- Mức chất béo trung tính trong máu cao: Triglyceride - một loại mỡ máu khác, cũng có thể góp phần gây xơ vữa động mạch.
- Thiếu hoạt động thể chất: Không tập thể dục đầy đủ dễ dẫn đến tình trạng béo phì, khiến cho mức cholesterol và chất béo trung tính cao hơn.
Phương pháp chẩn đoán bệnh thiếu máu cơ tim
Bác sĩ Tim mạch sẽ bắt đầu bằng cách đặt câu hỏi về tiền sử bệnh và yêu cầu bệnh nhân mô tả một số triệu chứng đang gặp phải. Sau đó, bác sĩ có thể chỉ định thêm các xét nghiệm chẩn đoán khác bao gồm:
- Điện tâm đồ (ECG): Các điện cực gắn vào da của người bệnh sẽ ghi lại hoạt động điện của tim.Một số thay đổi nhất định trong hoạt động điện của tim có thể là dấu hiệu của tổn thương tim.
- Kiểm tra mức độ căng thẳng: Nhịp tim, huyết áp và nhịp thở được theo dõi khi bệnh nhân đi bộ trên máy chạy bộ hoặc đạp xe đạp tại chỗ. Tập thể dục làm cho tim đập mạnh hơn và nhanh hơn bình thường, do đó, một bài kiểm tra gắng sức có thể phát hiện các vấn đề về tim mà bình thường người bệnh ít để ý.
- Siêu âm tim: Sóng âm thanh hướng vào trái tim của người bệnh từ một thiết bị chuyên dụng được giữ ở ngực sẽ tạo ra hình ảnh video mô tả hoạt động của tim. Siêu âm tim có thể giúp xác định xem một vùng tim của người bệnh có bị tổn thương và quá trình bơm máu có đang diễn ra bình thường hay không.
- Siêu âm tim gắng sức: Tương tự như siêu âm tim thông thường, ngoại trừ việc kiểm tra được thực hiện sau khi người bệnh tập thể dục tại phòng khám của bác sĩ, trên máy chạy bộ hoặc xe đạp tại chỗ.
- Chụp CT tim: Xét nghiệm này có thể xác định xem người bệnh có tích tụ canxi trong động mạch vành hay không - một dấu hiệu của chứng xơ vữa động mạch vành. Các động mạch tim cũng có thể được nhìn thấy bằng cách chụp CT (chụp CT mạch vành).
Phương pháp điều trị bệnh thiếu máu cơ tim
Điều trị bệnh thiếu máu cơ tim thường tập trung vào việc phục hồi lưu lượng máu và giảm nguy cơ đau tim. Các phương pháp điều trị y khoa sẽ bao gồm điều trị bằng thuốc và phẫu thuật.
Điều trị bằng thuốc
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, người bệnh có thể cải thiện lưu lượng máu bằng phương pháp điều trị không xâm lấn là điều trị bằng thuốc. Các loại thuốc được kê với mục đích sau:
- Giảm cholesterol
- Hạ huyết áp
- Điều trị các tình trạng cơ bản, chẳng hạn như bệnh tiểu đường
- Giảm nguy cơ đông máu
Các nhóm thuốc thường được chỉ định bao gồm:
- Thuốc giãn mạch (nhóm chẹn kênh Canxi Non DHP, nhóm nitrat hữu cơ).
- Nhóm Nitrat hữu cơ như Nitroglycerin đặt dưới lưỡi, Isosorbid dinitrat. Nhóm thuốc giúp ngừa co mạch, cải thiện tưới máu dưới tim và giãn mạch.
- Nhóm chẹn kênh Ca Non DHP như Verapamil, Diltiazem; gây giãn mạch, giảm tiêu thụ oxy.
- Thuốc ức chế cơ tim (chẹn beta blocker) như Metoprolol, Bisoprolol, giảm tiêu thụ oxy.
- Nhóm tiêu cục máu đông, phòng ngừa huyết khối tránh tạo thành các mảng xơ vữa ở lòng động mạch như Aspirin 75mg, Clopdogrel.
Phẫu thuật
Đối với những bệnh nhân mắc chứng thiếu máu cơ tim nghiêm trọng và dùng thuốc không mang lại hiệu quả, bác sĩ Tim mạch có thể chỉ định can thiệp bằng phẫu thuật để tăng khả năng tưới máu cho cơ tim.
- Nong mạch vành và đặt stent: Bác sĩ sẽ sử dụng một ống mỏng và linh hoạt, được gọi là catheter, để tiếp cận đến động mạch bị tắc nghẽn thông qua một cú mổ nhỏ hoặc một cú mổ không xâm lấn.
- Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành: Bác sĩ sẽ lấy một đoạn động mạch từ một vị trí khác trong cơ thể, thường là từ ngực, chân hoặc cánh tay, và nối đoạn động mạch này vào động mạch cơ tim, vượt qua các vùng tắc nghẽn. Điều này cho phép máu lưu thông qua đường mạch mới và cung cấp máu và oxy đến cơ tim.
Chăm sóc hiệu quả bệnh thiếu máu cơ tim tại nhà
Bên cạnh việc dùng thuốc hay phẫu thuật thì thay đổi lối sống cũng là một trong những phương pháp điều trị bệnh thiếu máu cơ tim cực kì quan trọng mà người bệnh nên chú ý. Để chăm sóc hiệu quả sức khỏe tại nhà trong quá trình điều trị, bệnh nhân cần chú ý một số điểm sau:
- Tuân thủ chỉ định hướng dẫn của bác sĩ về cách dùng thuốc, không được tự ý ngưng thuốc khi không được sự đồng ý của bác sĩ.
- Giữ tinh thần luôn trong trạng thái thoải mái, tránh các tình huống gây ra căng thẳng, mệt mỏi. Có thể tìm cách giảm căng thẳng như thực hiện các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền, tập thể dục nhẹ nhàng và tìm kiếm hỗ trợ từ gia đình và bạn bè.
- Thường xuyên theo dõi bệnh và điều trị các bệnh rối loạn mỡ máu, huyết áp cao và kiểm soát tốt các chỉ số đường huyết và huyết áp.
Sống chung với bệnh thiếu máu cơ tim
Chế độ ăn uống, sinh hoạt hàng ngày có ảnh hưởng rất nhiều đến việc phòng và điều trị các bệnh tim mạch nói chung và thiếu máu cơ tim nói riêng. Dưới đây là một số gợi ý về chế độ sinh hoạt cho bệnh nhân bị thiếu máu cơ tim:
- Kiểm tra sức khỏe định kỳ, xét nghiệm máu để tìm ra các yếu tố nguy cơ gây xơ vữa động mạch.
- Tăng cường hoạt động thể chất như đi bộ, chạy bộ, bơi lội hay tham gia các hoạt động aerobic khác. Tuy nhiên, trước khi bắt đầu bất kỳ chế độ tập luyện nào, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để đảm bảo an toàn và phù hợp với trạng thái sức khỏe của bạn.
- Ăn một chế độ ăn giàu chất xơ, hạn chế đồ ăn giàu chất béo, cholesterol và natri. Tăng cường tiêu thụ rau và trái cây tươi, các nguồn protein lành mạnh như cá, thịt gà không da và hạt. Hạn chế tiêu thụ đồ uống có cồn và đường.
- Nếu người bệnh đang trong trạng thái thừa cân hoặc béo phì, giảm cân có thể giúp cải thiện sức khỏe tim mạch. Hãy thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để có kế hoạch giảm cân phù hợp.
- Hút thuốc lá là một trong những yếu tố rủi ro lớn đối với bệnh tim mạch. Hãy cố gắng ngừng hút thuốc lá hoàn toàn và tránh tiếp xúc với khói thuốc lá trong môi trường sống.
Trong một số trường hợp nếu không được cấp cứu kịp thời, bệnh thiếu máu cơ tim có thể đe dọa tới tính mạng người bệnh. Do đó, khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh thiếu máu cơ tim, bạn nên nhanh chóng thăm khám tại các bệnh viện có các bác sĩ Tim mạch giỏi để được chẩn đoán và điều trị sớm.